PC 14 Uitvinding van geld

• Maatschappijwetenschappen
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 1

PC 14 De uitvinding van geld

Lydië

De handelaren van Lydië waren (voor zover wij weten) de eersten die munten gebruikten. Goud en zilver werden al lang als geld gebruikt, maar omdat gouden staven en ringen niet allemaal even groot waren, moesten mensen het geld bij elke transactie afwegen. Ze bedachten het gebruik van munten waarvan het standaardgewicht werd gegarandeerd door een officieel stempel op elke munt.

Lydië

De eerste munters in Lydië hadden al problemen met hun minder eerlijk collega’s. Vanaf het bestaan van de eerste munten zijn er vervalsingen in omloop. 

• Er werd gesjoemeld met het goud- en zilvergehalte in de munten waardoor de waarde van de munt verminderde.
• Daarnaast werden er randjes van de munten geschaafd waarna met het opgevangen schaafsel van meerdere munten, nieuwe munten werden gemaakt.

Daarom kregen veel munten op den duur een versiering of opschrift in de rand, zo kon iedereen de munt waarmee gesjoemeld was herkennen.

Tempel was de eerste bank

18e eeuw v.Chr.: In het oude Babylonië en Egypte waren tempels de plaatsen bij uitstek om waardevolle voorwerpen in bewaring te geven, want niemand waagde het om de heilige gebouwen te beroven.

Babylonische priesters leenden in de tijd van koning Hammurabi (18e eeuw v.Chr.) ook geld uit. De Babyloniërs waren hiermee de eersten met een eigenlijke bank.

Oude Grieken

5e eeuw v.Chr.: De oude Grieken waren handelaars en hadden een bank nodig. Daarom brachten Atheense zakenlieden in de 5e eeuw v.Chr. hun geld naar de lokale bank, waar ze een garantiebewijs kregen waarmee ze het bij een andere bank weer konden innen.

Zo hoefden ze niet met zware geldkisten te zeulen die makkelijk gestolen konden worden. De Griekse banken leenden ook geld uit aan hun klanten en wisselden vreemde valuta.

Middeleeuwen

De middeleeuwse katholieke kerk vond het beroep van gelduitlener voor een christen niet gepast. In de 12e eeuw verbood de paus alle christenen om rente te heffen, waardoor ze geen geld meer konden verdienen aan bankzaken.

Het woord ‘bank’ is afgeleid van het Italiaanse banco. Zo werd in de middeleeuwen de tafel genoemd waarop de transacties plaatsvonden.

de Longobarden

De germaanse stam de Longobarden (de langbaarden) verhuisde in het jaar 568 van Duitsland naar het noorden van Italië en stichtte daar het koninkrijk Lombardije. Na de val van hun rijk verspreidden de Lombarden zich vanaf de 12e eeuw over heel West-Europa als geldwisselaars en kredietverleners voor kooplieden. Het was in die tijd namelijk verboden voor Christenen om rente te vragen, dus was dit beroep voorbehouden aan Joden en Lombarden. 

Evenals de Joden trokken de Lombarden met de kooplieden van jaarmarkt naar jaarmarkt en stelden daar hun eigen kraam op met een tafel ("banco"), een weegschaal en zakken geld. Onze woorden bank en banque vinden daarin hun oorsprong.

lombard veranderde naar lommerd

Joden

De Europese vorsten moesten echter veel geld lenen om te bouwen en oorlog te voeren, en daarom droegen ze de joden, voor wie het verbod van de kerk niet gold, op om geldleningen te verstrekken en boden in ruil daarvoor bescherming.

De meeste ambachten waren voor joden verboden, en door geld uit te lenen kwamen ze toch aan de kost. Vanwege hun bancaire werkzaamheden werden ze door de christelijke bevolking nog meer met de nek aangekeken.

Christenen mochten van de kerk geen rente heffen, en de joden zagen hun kans schoon.

Italië

14e eeuw: Met een creatieve boekhouding omzeilden Italiaanse kooplui het kerkelijke verbod op rente.

In de 14e en 15e eeuw slaagden Noord-Italiaanse kooplieden erin een groot deel van de joodse bankactiviteiten naar zich toe te trekken. Ze mochten geen rente heffen, maar de Italianen omzeilden dit verbod door de rente als ‘gift’ of ‘beloning voor risico’ te omschrijven in hun boekhouding.

De Medici

In Genua, Siena en vooral Florence schoten de banken als paddenstoelen uit de grond. In Florence verdiende de familie De Medici een fortuin aan leningen. Hierdoor kreeg ze het in de stad voor het zeggen en mocht ze zelfs een aantal pausen leveren.

De rijke Italiaanse families worden gezien als voorlopers van het moderne bankwezen.

Munten

Munten waren van echt goud of zilver. Vaak veilden mensen een stukje van de rand af en smolten dat om. Om te voorkomen dat munten hun waarde verliezen werden ze gewogen met een weegschaal.

Niemand was blij met deze oneerlijke handel. Wanneer de munten verdacht werden, werd de prijs van goederen opgedreven. Inflatie was het resultaat. De straffen op het vervalsen van het geld waren niet mis. In Italië heeft zelfs lange tijd de doodstraf gestaan op het vervalsen of ‘schaven’ van munten.

Waar werd het eerste geld uitgevonden?

1. Babylonië
2. Lydië
3. Griekenland
4. Italië

Wat is een lommerd?

Leg uit waarom veel mensen in de middeleeuwen de Joden met de nek aankeken?

Giraal geld

Chartaal geld

• 15 % van alle betalingen wordt nog maar met chartaal geld gedaan.
• De rest gebeurt allemaal met giraal geld. 

In 2002 zijn we van munt gewisseld 

• We zijn van gulden naar euro overgestapt. 

Waarom is Nederland van de gulden naar de euro overgestapt?

We zijn naar de euro overgestapt omdat:

• Je kunt in andere eurolanden met je euro’s betalen en je hoeft het Nederlandse geld dan niet in te ruilen voor een andere munt. 
• 
  Bedrijven in eurolanden kunnen makkelijker en goedkoper met elkaar handelen. Dit is erg goed voor de Nederlandse economie. 
• 
  Je kunt prijzen uit andere eurolanden makkelijk vergelijken met de Nederlandse prijzen.
  
   
• Een nadeel is:
• Nederland heeft niet meer de controle over zijn eigen munt. Dit kan vervelend zijn.  

Voor de euro:

• Moest je altijd het Nederlandse geld omwisselen met buitenlands geld
• Dit buitenlandse geld heet vreemde valuta
• Voorbeelden van vreemde valuta is:
• De Britse Pond
• De Amerikaanse Dollar