Paragraaf 5.5

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

5.5 Het rode spook waart door Europa

Wat gaan wij doen?

Instructie 5.6

Bronnenopdracht

Bespreken SO

Afsluiting

Paragraaf 5.5 Het rode spook waart door Europa

Deelvraag: Welke belangengroepen ontstonden om de positie van de arbeiders te verbeteren en de belangen van de fabrikanten te verdedigen?

Arbeiders staan buitenspel

• Vanaf de Verlichting: vrijheid, gelijkheid en broederschap.
• Maar in de industriesteden was daar niks van te merken. Iedereen was arm en probeerde te overleven.
• Sociale kwestie: bewustwording van het feit dat er in de eerste fase van de Industriële Revolutie een groot verschil tussen de verschillende sociale groepen was ontstaan (rijk-arm) die dringend om een oplossing vroeg.

Dit is Adam Smith. Hij leefde van 1723 tot 1790. Hij was een liberale denker. Hij vond dat mensen zoveel mogelijk vrij gelaten moesten worden.

Volgens Adam Smith was de mens een beetje een egoist, maar dat vond hij niet erg. Egoisme zorgde er volgens hem juist voor dat mensen konden overleven.

Het liberalisme

• Adam Smith: de mens kan overleven, omdat hij aan zichzelf denkt. De overheid moet zich zo min mogelijk bezighouden met de individuele burger. Vrijheid staat centraal.
• Liberalen wilden dus niet meewerken aan het oplossen van de sociale kwestie!

Het socialisme

Adam Smith vertrouwde op de markt van vraag en aanbod,

maar is dat eerlijk voor de arbeiders in de fabrieken?

Nee, vond Karl Marx.

Hij wilde dat arbeiders meer over de winst mochten zeggen.

Sterker, de arbeiders moesten de baas zijn in de samenleving!

Daarover schreef hij 'Das Kapital'

Dit is Karl Marx. Hij kwam op voor de situatie van de arbeiders en wilde gelijkheid. Hij vond dat de fabrieken nooit in handen mochten zijn van één of een paar personen. Alles moest eerlijk gedeeld worden.

De aanhangers van Marx verdeelden zich in twee groepen. De communisten wilden een opstand (revolutie) waarna het kapitaal (het geld, de fabrieken) in handen zouden zijn van de staat. Iedereen zou het zelfde inkomen krijgen. De sociaaldemocraten (socialisten) wilden dat de overheid met wetten zou komen die uitbuiting tegen zouden gaan.

Bourgeoisie tegenover proletariaat

• Karl Marx: in de geschiedenis vindt er een strijd plaats tussen twee klassen (de rijken en de armen). Er moest volgens hem een revolutie plaatsvinden om deze strijd op te lossen.
• In de praktijk ontstonden er twee groepen:
  1. communisten: zij geloofden dat een gewelddadige revolutie noodzakelijk was
  2. sociaaldemocraten: zij wilden de situatie van de arbeiders verbeteren door de wetgeving

theorie van Marx: 

1. Concentratie- en cumulatiefase: het aantal leden van de bourgeoisie zou kleiner worden, maar hun rijkdom zou toenemen.

2. Verelendung: de leef- en werkomstandigheden van het proletariaat zouden steeds ellendiger worden.

3. Revolutie: het proletariaat zou (massaal en spontaan) in opstand komen en een einde maken aan de onderdrukking door de bourgeoisie.

4. Dictatuur van het proletariaat: een overgangsfase waarin het proletariaat leert om op basis van gelijkheid gezamenlijk de macht uit te oefenen en de productiemiddelen te beheren.

5. Communistische heilstaat: het eindpunt van de geschiedenis waarin iedereen gelijk en tevreden is en zich uit vrije wil optimaal inzet voor het algemeen welzijn van de gehele bevolking.

 

Dit is Adam Smith.  Hij was een liberale denker. Hij vond dat mensen zoveel mogelijk vrij gelaten moesten worden.

Volgens Adam Smith was de mens een beetje een egoïst, maar dat vond hij niet erg. Egoïsme zorgde er volgens hem juist voor dat mensen konden overleven.

Het liberalisme

• Adam Smith: de mens kan overleven, omdat hij aan zichzelf denkt. De overheid moet zich zo min mogelijk bezighouden met de individuele burger. Vrijheid staat centraal.

• Liberalen dachten dus vooral aan de fabriekseigenaren en andere ondernemers

Dit is Karl Marx. Hij kwam op voor de situatie van de arbeiders en wilde gelijkheid. Hij vond dat de fabrieken nooit in handen mochten zijn van één of een paar personen. Alles moest eerlijk gedeeld worden.

De aanhangers van Marx waren enerzijds communisten zij wilden via een revolutie dat het kapitaal (het geld, de fabrieken) in handen zouden zijn van de staat.  Anderzijds waren er de sociaaldemocraten (socialisten)die  wilden dat de overheid met wetten zou komen tegen uitbuiting

Bourgeoisie tegenover proletariaat

• Karl Marx: in de geschiedenis vindt er een strijd plaats tussen twee klassen (de rijken en de armen). Er moest volgens hem een revolutie plaatsvinden om deze strijd op te lossen.
• In de praktijk ontstonden er twee groepen:
  1. communisten: zij geloofden dat een gewelddadige revolutie noodzakelijk was
  2. sociaaldemocraten: zij wilden de situatie van de arbeiders verbeteren d.m.v. de wetgeving (parlement)
  

Par 5.5 Het rode spook waart door Europa

Deelvraag: Welke belangengroepen ontstonden om de positie van de arbeiders te verbeteren en de belangen van de fabrikanten te verdedigen?

Arbeiders staan buitenspel

• Vanaf de Verlichting: vrijheid, gelijkheid en broederschap.
• Maar in de industriesteden was daar niks van te merken. Iedereen was arm en probeerde te overleven.
• Sociale kwestie: oplossing proberen te vinden voor het grote verschil tussen arm en rijk

Wat vond Richard Arkwright uit?

1. Het waterframe
2. Een stoommachine
3. Een zaaimachine
4. De spinning Jenny

Wat zijn enclosures?

1. Gevangenissen van de Franse koning
2. Grote samengevoegde stukken landbouwgrond
3. Dammen in de rivieren
4. Omheinde gebieden voor het vee

Wat is de goede volgorde van de revoluties?

1. agrarische-industriële-demografische
2. demografisch-agrarisch-industriële
3. industriële-agrarische-demografische
4. agrarische-demografische-industriële

Welke omschrijving past bij demografische revolutie ?

1. Meer mensen gaan verhuizen naar de stad
2. Grote bevolkingsgroei
3. Grote hoeveelheid mensen gaat verhuizen
4. Meer mensen doen aan landbouw

Welke uitvinding past bij James Watt?

1. Hij vond de stoommachine uit
2. Hij vond de spinning Jenny uit
3. Hij vond de schietspoel uit
4. Geen van bovenstaande antwoorden is goed

Wat was het nadeel van de schietspoel?

1. Je kon het niet gebruiken als er geen water was
2. Je kon er geen gebruik van maken bij huisnijverheid
3. Het weven ging veel sneller dan het spinnen
4. Er waren in het begin nog veel storingen

Wat wilden de fabrieksbazen?

1. De arbeiders slecht behandelen
2. De loonkosten zo laag mogelijk houden
3. De arbeiders het naar hun zin maken
4. Het beste voor zowel zichzelf als de arbeiders

Waarom bespaarde fabrikanten op loon ?

1. Ze vonden dat de arbeiders niet meer geld nodig hadden
2. Omdat ze het geld simpelweg niet hadden.
3. Op andere zaken (machines, grondstoffen) viel niet af te dingen.
4. Dit stond in de Bijbel.

Waarom voerden de fabrieksbazen nachtarbeid in?

1. 's Nachts stroomden de rivieren harder
2. Om de arbeiders te straffen
3. Omdat het slecht voor de machines was als ze 's nachts stil stonden
4. Een fabriek die 24 uur per dag produceerde leverde meer op

Wat kon je zeggen over de huizen in een industriestad?

1. Ze waren klein, maar wel netjes
2. Er werd goed nagedacht over de uitbreiding van de stad
3. Het was vies en rommelig
4. Er waren geen huizen

'Politieke stroming die zoveel mogelijk vrijheid voor de burgers wil'. Dit is het...

1. Liberalisme
2. Socialisme
3. Communisme

Welke beschrijving past het best bij de Sociale Kwestie?

1. Het verschil tussen arm en rijk
2. Hoe om te gaan met mensen die in de kolonies wonen
3. De slechte woonomstandigheden van de arbeiders

Proletariaat is een ander woord voor...

1. Rijke fabrieksbezitters
2. Arme arbeiders
3. Protestanten

De bourgeoisie is te vergelijken met...

1. Combinatie van boeren en arbeiders
2. Combinatie van adel en rijke burgers
3. Combinatie van adel en geestelijkheid
4. Combinatie van burgers en geestelijkheid

Wat voorspelde Karl Marx?

1. De arme burgers zouden in opstand komen
2. De koning zou onthoofd worden
3. De burgers moesten aandelen kunnen kopen
4. De uitvinding van de computer

Welk motief

1. De arbeiders slecht behandelen
2. De loonkosten zo laag mogelijk houden
3. De arbeiders het naar hun zin maken
4. Het beste voor zowel zichzelf als de arbeiders

Waarom wilden de fabrikanten op loon besparen?

1. Ze vonden dat de arbeiders niet meer geld nodig hadden
2. Omdat ze het geld simpelweg niet hadden.
3. Op andere zaken (machines, grondstoffen) viel niet te bezuinigen
4. Dit stond in de Bijbel.

Wat is de reden dat fabrieken 24/7 open bleven?

1. 's Nachts stroomden de rivieren harder
2. Om de arbeiders te straffen
3. Omdat het slecht voor de machines was als ze 's nachts stil stonden
4. Een fabriek die 24 uur per dag produceerde leverde meer op

Welke beschrijving is juist over de huizen in een industriestad?

1. Ze waren klein, maar wel netjes
2. Er werd goed nagedacht over de uitbreiding van de stad
3. Het was vies en rommelig
4. Er waren geen huizen

Kolonialisme is hetzelfde als imperialisme

1. juist
2. onjuist

Welke economische motieven waren er voor het modern imperialisme?

1. grondstoffen en afzetmarkten
2. arbeidskrachten en grondstoffen
3. slaven en afzetmarkten
4. grondstoffen en eindprodukten

1. "Het modern imperialisme kwam opgang door de industrialisatie in Europa"
2. "Modern imperialisme en het beschavingsoffensief gingen hand in hand"

1. alleen uitspraak 1 klopt
2. alleen uitspraak 2 klopt
3. geen van de uitspraken kloppen
4. beide uitspraken kloppen

'Politieke stroming die zoveel mogelijk vrijheid voor de burgers wil'. Dit is het...

1. Liberalisme
2. Socialisme
3. Denken uit de Verlichting
4. Flexrooster

Proletariaat is een ander woord voor...

1. Rijke fabrieksbezitters
2. Arme arbeiders

De bourgeoisie is te vergelijken met...

1. Combinatie van boeren en arbeiders
2. Combinatie van adel en rijke burgers
3. Combinatie van adel en geestelijkheid
4. Combinatie van burgers en geestelijkheid

Wat voorspelde Karl Marx?

1. De Eerste Wereldoorlog
2. De koning zou onthoofd worden
3. Fabrieksbazen blijven rijk
4. Arbeiders komen in opstand

Wat is industrialisatie?

1. Een periode van grote en snelle verandering door de komst van industrie.
2. Het ontstaan van industrie (fabrieken) in een gebied waar eerst vooral landbouw was.
3. Een speciale dans.
4. Mensen die in fabrieken werken.

Wat is een van de belangrijkste uitvindingen van de revolutie?

1. stoommachine
2. ploeg
3. straatverlichting
4. dienstensector

Door welke uitvinding konden de mensen, rond 1740, sneller weven?

1. De uitvinding van de stoommachine
2. De uitvinding van de Spinning Jenny
3. De uitvinding van de schietspoel
4. De uitvinding van het weefgetouw

Met welke bedoeling is deze ansichtkaart waarschijnlijk gemaakt?

1. De directie was trots op de fotografische techniek.
2. De directie was trots op de moderne fabriek.
3. De directie wilde protesteren tegen de onveilige werksituatie.