Thema 4 Evolutie B3 De evolutietheorie

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 4 

Evolutie

B3

De evolutietheorie

Leerdoelen B3

4.3.1 Je kunt uitleggen wat de neodarwinistische evolutietheorie inhoudt.

4.3.2 Je kunt manieren van reproductieve isolatie beschrijven.

Evolutie

• De ontwikkeling van het leven op aarde, waarbij soorten ontstaan, veranderen en/of verdwijnen
• Eerst dacht men dat organismen uit stof konden ontstaan: generatio spontanea

• Grondlegger van theorie over evolutie is Lamarck die zag dat er een geleidelijke ontwikkeling plaatsvond bij bijv. de nek van giraffen. 
• Theorie verder ontwikkeld en helder geformuleerd door Charles Darwin in 1859.

Neodarwinisme

Ontdekkingen binnen genetica hebben meer inzicht geleverd in de processen. En ook de ontdekking van DNA en de code van eiwitten heeft deze theorie bijgesteld.

Daarnaast is gebleken dat tijdens het leven verworven eigenschappen de samenstelling van genen door bijvoorbeeld milieufactoren kunnen veranderen en dat deze kunnen worden doorgegeven aan de nakomelingen.

Samenvattend

Geleidelijke verandering van een soort komt dus tot stand door:

1. Genetische variatie die is ontstaan door mutatie of recombinatie
2. Natuurlijke selectie, waarbij de best aangepaste organismen overleven
3. Voortplanting, waarbij de gunstige eigenschappen aan nakomelingen worden doorgegeven

Maak opdracht 29 t/m 34

Denk je dat paarden en ezels samen nakomelingen kunnen krijgen?

Soort en populatie

Soort: alle organismen die in staat zijn zich onderling voort te planten en daarbij VRUCHTBARE nakomelingen voort te brengen.

Populatie: groep individuen van dezelfde soort, die in een bepaald gebied leven en zich onderling kunnen voortplanten.

De meeste soorten bestaan uit meerdere populaties. 

Betere definitie voor soort is dan ook:

 de grootste verzameling van populaties waartussen effectieve uitwisseling van genen (gene flow) plaatsvindt of kan plaatsvinden.

Muildier

Een ras is een dier van dezelfde soort. Dieren van verschillende rassen krijgen vruchtbare nakomelingen.

Dieren van verschillende soorten kunnen soms ook nakomelingen krijgen (zoals bij het paard en de ezel). Deze nakomelingen zijn onvruchtbaar.

Lijger (vader is leeuw)

Teeuw (vader is Tijger)

Ontstaan van soorten

• Voor het ontstaan van nieuwe soorten, moet langere tijd geen uitwisseling van genen zijn: reproductieve isolatie

• Vindt in één populatie een mutatie plaats, dan komt die niet in de andere populatie. Na een tijdje zijn ze zó verschillend, dat het twee soorten zijn geworden.

• Reproductieve isolatie kan plaatsvinden door geografische oorzaken (bv. een bergketen). Een andere oorzaak kan zijn verschillen in gedrag: de organismen begrijpen elkaar niet (meer).

Reproductieve isolatie

Reproductieve isolatie

Soortgenoten moeten elkaar wel tegenkomen, anders kan er geen paring plaatsvinden:

• plaats/ruimte
  
• tijd 
  
• gedrag
  
• uiterlijk
  

prieelvogels

waterjuffer

Samenvattend

Het ontstaan van een nieuwe soort komt dus tot stand door:

1. Reproductieve isolatie die kan worden veroorzaakt door geografische isolatie
   
2. Genetische variatie die is ontstaan door mutatie en recombinatie
   
3. Natuurlijke selectie, waarbij de best aangepaste organismen overleven
   
4. Voortplanting, waarbij de gunstige eigenschappen aan nakomelingen worden doorgeven

Maak opdracht 35 t/m 44

• Kijk alle opdrachten heel goed na!

• Neem daarna de context 'Peper-en-zoutvlinder' door en
  

maak opdracht 45 t/m 48

Klaar? 

• Oefen de flitskaarten en maak Test Jezelf

Lesafsluiter B3

4.3.1 Je kunt uitleggen wat de neodarwinistische evolutietheorie inhoudt.

4.3.2 Je kunt manieren van reproductieve isolatie beschrijven.

In de geschiedenis van de aarde zijn er regelmatig klimaatsveranderingen geweest. Hierdoor veranderde de mate van invloed van abiotsche factoren op populaties. Sommige individuen hadden, door toeval, een hogere fitness. Na veel generaties veranderde op deze manier soorten in nieuwe soorten.

Welk pijler van Darwin mist hier?

1. Genetische variatie (verscheidenheid in genotypen)
2. Natuurlijke selectie (survival of the fittest)
3. Soortvorming door reproductieve isolatie