Thema 4 Evolutie B6 en B7

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4,5

woensdag 14 december 2022

-Thema 4 Evolutie B6 en B7

-Herhalen en examenvraag

Evolutietheorie.

De evolutietheorie gaat uit van de volgende onderdelen:

-verandering in genotype

-natuurlijke of kunstmatige selectie

-ontstaan nieuwe soorten door isolatie.

Leerdoel B6 en B7

- Je kunt beschrijven wat een soort en een populatie is

- Je kunt beschrijven hoe de genetische eigenschappen van een populatie kunnen veranderen

- je kunt manieren van reproductieve isolatie beschrijven

Begrippen: populatie, soort, genenpool, allelfrequentie, mutatie, selectiedruk,  seksuele selectie

Denk je dat paarden en ezels samen nakomelingen kunnen krijgen?

Soort en populatie

Soort: alle organismen die in staat zijn zich onderling voort te planten en daarbij VRUCHTBARE nakomelingen voort te brengen.

Populatie: groep individuen van dezelfde soort, die in een bepaald gebied leven en zich onderling kunnen voortplanten.

De meeste soorten bestaan uit meerdere populaties. 

Betere definitie voor soort is dan ook:

 de grootste verzameling van populaties waartussen effectieve uitwisseling van genen plaatsvindt of kan plaatsvinden.

Muildier

Een ras is een dier van dezelfde soort. Dieren van verschillende rassen krijgen vruchtbare nakomelingen.

Dieren van verschillende soorten kunnen soms ook nakomelingen krijgen (zoals bij het paard en de ezel). Deze nakomelingen zijn onvruchtbaar.

Lijger (vader is leeuw)

Teeuw (vader is Tijger)

Genenpool

De genenpool is de verzameling van alle genen in een populatie, dus alle allelen van alle individuen. 

Hoe groter de genenpool, hoe meer genetische variatie.

Genenpool:

alle genen van de individuen in een populatie.

Hierdoor bevat een populatie dus ook verschillende allelen van die genen.

-> bepalen allelfrequentie 

= hoe vaak een allel in een populatie voorkomt.

Verschillende haarkleuren.

Alleen roodharige mensen.

Allelfrequentie

Hoe vaak een allel voorkomt, heet de allelfrequentie of genfrequentie. Hoe hoger de allelfrequentie, hoe groter de kans dat dat allel doorgegeven wordt. Dit klopt alleen als er geen selectiedruk is.

De allelfrequentie blijft dan door de generaties constant.

Maar plaatselijk kan de selectiedruk anders zijn. 

Voorbeeld: sikkelcelanemie-allel en malaria.

Allelfrequentie sikkelcelanemie

Allelfrequenties

Bloedziekte sikkelcelanemie

Allel: Hb^s  zorgt in homozygote toestand voor sikkelcelanemie. Mensen met deze ziekte sterven jong ->geen nakomelingen. 

Hb^NHb^S (heterozygoten) hebben een lichte vorm van de ziekte.

Je zou verwachten dat deze ziekte op een gegeven moment verdwijnt omdat, als je het hebt, je geen nakomelingen krijgt.

Hoe komt het dat dit allel voor sikkelcelanemie toch blijft voorkomen? maken opdr 62 (KLAAR: maak ook 63 en 64)

Seksuele selectie

Wanneer eigenschappen van seksuele partners de voortplantingskansen beïnvloeden.

(pauw)

https:

Reproductieve isolatie

• Reproductieve isolatie is nodig voor het ontstaan van nieuwe soorten.
• Hierbij worden populaties van dezelfde soort gescheiden van elkaar.

Reproductieve isolatie

Er zijn verschillende soorten reproductieve isolatie:

• Geografische isolatie 

Reproductieve isolatie

Er zijn verschillende soorten reproductieve isolatie:

• Geografische isolatie 
• Isolatie door gedrag

Ontstaan van nieuwe soorten

Let op!

Een allel ontstaat door TOEVALLIGE mutatie. 

Een verandering die voordeel geeft is dus een TOEVALLIGE verandering. 

Bijv. Lange nek van giraf ontstond toevallig; dus niet omdat er hoge bomen stonden. 

De lange nek gaf toevallig voordeel bij eten van hooggelegen bladeren.

Reproductieve isolatie

Wat is de goede volgorde van evolutie?

1. Survival of the fittest, natuurlijke selectie, genetische variatie, overerving goede eigenschappen
2. Genetische variatie, natuurlijke selectie, survival of the fittest, overerving goede eigenschappen
3. Natuurlijke selectie, genetische variatie, survival of the fittest, overerving goede eigenschappen
4. Genetische variatie, survival of the fittest, natuurlijke selectie, overerving goede eigenschappen

Wat betekent het als een gebied een hoge selectiedruk heeft?

1. De leefomstandigheden zijn goed voor enkele soorten
2. De leefomstandigheden zijn goed voor alle soorten
3. De leefomstandigheden zijn zwaar, niet alle soorten kunnen hier overleven
4. De leefomstandigheden zijn zwaar, niet alle individuen van één soort kunnen hier overleven

Wat is er absoluut nodig voor het ontstaan van nieuwe soorten? (meerdere antwoorden goed)

1. Mutaties
2. Hoge selectiedruk
3. Geografische isolatie
4. Verschillende leefomstandigheden

Evolutie

• Voorbeeld: berkenspanners 
  (peper en zoutvlinder)

Adaptatie door natuurlijke selectie

• Welk model hiernaast is juist? A of B?
• Evolutie ontstaat door variatie en toevallige mutatie!

Wat is het juiste adaptatiemodel van de berkenspanner?

1. a
2. b

Deze orchidee bidsprinkhaan leeft in Zuidoost-Azie. 

Dit filmpje kun je gebruiken als lesstarter om de aandacht te trekken met iets ongewoons. 

N.a.v. dit filmpje dan bespreken welke voordelen en nadelen dit dier heeft met dit uiterlijk. 

In volgende dia staan andere soorten bidsprinkhanen om te laten zien welke diversiteit er is.

Andere leden bidsprinkhanen familie Hymenopodidae

Vergelijkbare soorten bidsprinkhanen, maar toch verschillend in uiterlijk.

antwoorden op evolutievragen bevatten altijd deze drie elementen