Onbekende woorden: samenstellingen-afleidingen

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo
• Leerjaar 2

Welkom! 

Ga rustig naar je plek, pak je leesboek+lesboek+schrift+etui.

Als iedereen zit starten we met 

lezen.

Planning 

• Spullen op orde? Absenten 
• Leesboek voor de presentatie?

• Instructie  onbekende woorden blz  
• Werken uit het boek (schrift pen)
  
• Journaal
• Evaluatie les

Lesdoelen, het nut van de les

Ik weet wat een achter- en een voorvoegsel is

Ik weet wat een samenstelling is. 

Ik kan de betekenis van een samenstelling opzoeken.

Ik weet het verschil tussen een voor-achtervoegsel en een samenstelling.

Wat weet je nog?

Geef antwoord in je schrift. 

1. Welke woordraadstrategieën ken je nog? (4)

2. Wat is een synoniem? Geef een voorbeeld

3. Wat is een tegenstelling?

4. Geef een voorbeeld

Groente die je door de soep kunt doen:

1. groentensoep
2. soepgroenten

Water dat uit de kraan komt:

1. kraanwater
2. waterkraan

Waar speel je een spelletje op?

1. spelcomputer
2. computerspel

Een tegel die op de vloer ligt:

1. tegelvloer
2. vloertegel

Wat valt je op bij de betekenis?

Spelcomputer - computerspel

Groentesoep - soepgroenten

kraanwater - waterkraan

tegelvloer - vloertegel

Het laatste woord van de samenstelling is het woord dat de betekenis aangeeft.

eettafel
salontafel

bijzettafel

zijn allemaal soorten tafels

achter en voorvoegsels

Dit noemen we ook wel een afleiding. 

Van een samenstelling kunnen alle delen ook zelfstandig voorkomen. Bijvoorbeeld: droomreis en dagdroom. 

De delen van een afleiding kunnen juist niet allemaal zelfstandig voorkomen. Bijvoorbeeld: dromerig en dagelijks of herindelen. Ze veranderen het kernwoord.

Voorvoegsel

Er zijn woorden met een stukje ervóór, 

dat is een voorvoegsel.

Dus:

onaardig betekent niet aardig

Bijvoorbeeld: het stukje on- betekent niet.

Veelvoorkomende voorvoegsels

Voorbeeld

a-: niet

anti-: tegen

non-: niet

mis-: verkeerd, fout

wan-: slecht, verkeerd

her-: weer, opnieuw

ex-: niet meer

mini-: heel klein

inter-: tussen 2 of meer gebieden

asociaal

antipthie

non-actief

misdragen

wantoestand

herinrichten

ex-man

minibus

interland 

Achtervoegsels

Door het achtervoegsel kan de betekenis van het woord veranderen. Het achtervoegsel is meestal geen echt woord, maar geeft het kernwoord een andere betekenis.

Achtervoegsels

Veelvoorkomende achtervoegsels:

-aard, -isch, -ing, -ig, -sel, -loos, -vol, -lijk, -aar, -lijk, -heid, -teit, -baar, -atie.

Weet jij een voorbeeld?

Betekenis achtervoegsels

-loos: waardeloos = zonder waarde

-vol: smaakvol = met veel smaak

-vol: waardevol = met veel waarde

-lijks: wekelijks = elke week

Wat betekenen deze achtervoegsels? Loos = zonder, vaak moet je betekenis uit de context halen (de hele zin).

Welke woorden met een voor- of achtervoegsel weet jij?

Voorbeelden 

blijheid

duidelijk

afdeling

aardig

aansteker

eigenaar

aaibaar

fantastisch

-(i)teit biodiversiteit

-kundig vakkundig

-(e)lijk wetenschappelijk

-rijk waterrijk

-vaardig slagvaardig

-wekkend angstwekkend

-achtig kinderachtig

-baar onoplosbaar

-eus nerveus, matineus

-heid werkloosheid

-ief subjectief

-ig gelukkig

-isme socialisme

Veelvoorkomende achtervoegsels

Waarom?

• Door voor- en achtervoegsels verandert de betekenis van een woord.
  
  
• Kijk dus altijd goed in de zin wat er precies bedoeld wordt.
  
  
• Je kan je teksten er mooier, beter, professioneler, maar vooral korter mee maken. 

Video Nieuw Nederlands

Aan het werk (aanpassen)

De betekenis van onbekende woorden vinden met leesstrategieën. Bladzijde 24 t/m 27

opdrachten 1 tm 7