2324 deel 1 De opkomst van de middeleeuwse stad

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

De middeleeuwse stad

deel 1

De stad bloeit op-

het ontstaan van handel en steden

Herinnering

Pak je schrift

Wat hebben we vorige lessen 

besproken?

Hoe zat t ook alweer?

Drie vragen- in schrift beantwoorden:

1- Welke groepen leefden in de samenleving van de vroege ME? Plaats ze in volgorde van belangrijkheid.

2- Op welke manier verspreidde het christendom zich over Europa in de vroege ME?

3-Noem drie onderwerpen waar de toets over ging.

De middeleeuwen-

hoe zat t ook alweer?

1. Noem een oorzaak voor de val van het West Romeinse Rijk?
2. Wanneer laten we de Middeleeuwen beginnen?
3. Op de afbeelding hiernaast zie je een domein. Het domein is onderdeel van het hofstelsel. Leg de werking van het hofstelsel uit.

Lesdoelen

Je kan uitleggen:

• Hoe handel rond 1000 weer opkwam.
• Hoe steden groeiden en ontstonden.

Middeleeuwse stad

Je gaat straks een middeleeuwse stad zien.

Zoek 2 dingen waaraan je herkent dat deze stad middeleeuws is.

Welke middeleeuwse dingen heb je gevonden?

Weinig handel

Tussen 500 en 1000 was er weinig handel in Europa.

Ten eerste was reizen gevaarlijk door rovers

Ook waren de wegen slecht onderhouden.

Daarnaast was het door tol erg duur.

Middeleeuwse wegen

Tol is geld dat je moet betalen om een brug of weg te mogen gebruiken

Lage landbouwopbrengst

Aan het begin van de middeleeuwen was er minder landbouw.

Mensen waren zelfvoorzienend, dus maakten alleen voedsel voor zichzelf en hun heer.

(Ze konden ook niet meer maken door te weinig grond en slechte technieken.)

Meer landbouwopbrengsten

Rond 1000 ging het beter met de landbouw.

Horigheid verdwijnt en boeren worden vrij

Men zorgde voor 2 dingen:

 - meer landbouwgrond

 - betere technieken.

Drieslagstelsel

Ontginnen woeste gronden

Betere technieken

Er werden ook betere technieken bedacht voor landbouw:

Drieslagstelsel

De grond werd verdeeld in 3 delen. Ieder jaar had een stuk een ander doel. Het ene jaar graan dat in zomer groeit, het andere jaar graan voor de winter en daarna even niets (braak). Zo kon de grond herstellen.

Haam

Door de Haam konden paarden en ossen makkelijker een ploeg trekken, zonder pijn. Eerst ging dit gewoon met een touw om de nek.

Hoefijzer

Hoefijzers beschermden de hoeven van paarden en ossen tegen beschadiging en infecties. Hierdoor konden ze beter en harder werken.

Meer landbouwgrond

Rond 1000 waren er in Nederland veel moerassen.

Boeren besloten deze droog te leggen: inpolderen.

Ook werden er bossen gekapt.

Zo was er meer ruimte voor landbouw.

Filmpje

Inpolderen in de 20ste eeuw

Naar de markt

De verbetering in de landbouw zorgde voor meer voedsel.

Meer mensen konden gevoed worden (bevolkingsgroei).

Boeren hielden zelfs voedsel over.

Het voedsel dat over was werd verkocht op de markt.

Vanaf 1000 groeit de Europese bevoking snel

Ambachtslieden

Mensen die voedsel kochten hoefden zelf geen boer te zijn.

Zij konden ander werk doen.

Deze mensen werden ambachtslieden of handelaren.

De boeren konden juist hun spullen kopen.

Mensen die spullen met de hand (en gereedschap) maken

Noem 3 voorbeelden van een ambacht

Filmpje

Naar de markt en ambachtslieden

Verstedelijking

Zoals je zag gingen mensen bij de markt wonen.

Drukke markten groeiden uit tot steden.

Er ontstond zo weer een landbouwstedelijke samenleving.

De meeste steden ontstonden bij rivieren.

Want?

Afsluiting:

Neem de schakel over en plaats de gebeurtenissen voor verstedelijking op de juiste plek in de schakels. De eerste is al ingevuld.

1

2

3

4

6

5

Horigheid verdwijnt en boeren worden vrij

Er komt meer land en betere technieken voor de landbouw

Boeren produceren meer voedsel dan ze zelf nodig hebben

Boeren en handelaren verkopen voedsel op de markt

Niet iedereen moet boer zijn, dus er komen ambachtslieden

Ambachtslieden en handelaren gaan bij de markt wonen

Voor de volgende les:

1- Ga naar deze Lesson Up en maak er een samenvatting van in je schrift.

2- Lees daarna jouw aantekeningen over het ontstaan van steden een paar keer met aandacht door.

3- Maak de sleepvraag over verstedelijking. Zie vorige slide.

Opdrachten over de middeleeuwse stad

Keuze opdrachten

Wat zie je als je een middeleeuwse stad zou binnen lopen?

Het was er druk en krap: de meeste steden waren niet groter dan 5000 inwoners, maar omdat het er klein en smal was leek het veel drukker.

De markt

Deze geestelijken houden een processie: een tocht door de stad om hun geloof in God te laten zien. Soms werd dit gedaan om boete te doen.

De winkels waren meestal duidelijk te herkennen aan uithangborden, waarop symbolen van de ambachten stonden, zoals een vis of brood.

In principe mocht iedereen de stad binnen, zolang je maar geen (grote) wapens meenam. Messen moesten worden gemeten: was een mes te groot dan moest je hem bij de stadspoort achterlaten.

Inwoners van een stad noemen we tegenwoordig vaak burgers, maar in de Middeleeuwen werd meestal de term poorter gebruikt. Een stad had meestal een haven, wat in het Latijn portus is

Een van de grootste gevaren van een middeleeuwse stad was brand. De meeste huizen waren van hout, en een klein vuurtje kon binnen enkele dagen de halve stad in as hebben gelegd. Ambachten waarbij veel vuur werd gebruikt, zoals bijvoorbeeld een smederij, bevonden zich daarom op speciale plekken in de stad.

Schapen, kippen, honden en varkens: er liepen in een stad vaak net zoveel dieren als mensen rond. 

Niet alle straten waren bestraat: na een regenbui was het een grote modderpoel, waarbij het (huis)vuil door de straten spoelde.

Riolering of een vuilnisdienst bestond nog niet. Mensen gooiden hun afval soms gewoon op straat of in de gracht. Het stonk er dus nogal, vooral ’s zomers. Die viezigheid was ook gevaarlijk. Het vuil trok ongedierte aan, zoals ratten. Hierdoor braken er ziekten uit.

Water (om te drinken en om schoon te worden) werd uit de gracht gehaald. Inderdaad: 500 meter verderop was er nog afval in gegooid...

De schandpaal was één van de straffen die je in de Middeleeuwen kon krijgen.

Er waren maar een paar gebouwen van steen in een middeleeuwse stad, zoals bijvoorbeeld de kerk of het stadhuis. Later komen er meer stenen gebouwen bij, zoals bijvoorbeeld de gildenhuizen.

Huizen in deze bouwstijl noem je vakwerkhuizen: de balken in de muren zorgen voor de stevigheid van het huis. De ruimte tussen de balken worden opgevuld met takken van bijvoorbeeld wilgen. Vervolgens worden ze geplamuurd met een mengsel van stro en leem.

In een stad was van alles te vinden: eten, drinken, handel en vermaak. Het was er vies, maar mensen kwamen er graag.

Een middeleeuwse stad. Wat is er allemaal te zien?

Opdracht 1: Het ontwerpen van een middeleeuwse stad

Het Openluchtmuseum in Nederland wil graag een heel middeleeuws dorp na gaan bouwen en heeft jouw hulp nodig. Ze willen dat jij een plattegrond gaat maken van hoe een middeleeuwse stad eruit zag. Jij weet wat er kenmerkend is aan een middeleeuwse stad en bent daarom de juiste persoon voor deze opdracht. 

Jij gaat op een A4'tje een plattegrond tekenen van een middeleeuwse stad en houdt daarmee rekening met:

De ligging van de stad (op wat voor plekken ontstaan steden?)

De beveiliging van de stad (hoe zorgden de middeleeuwers voor veiligheid?)

De indeling van de stad (waar lagen de belangrijke gebouwen?)

Maak er iets moois van, zodat het Openluchtmuseum jouw ontwerp wil gebruiken voor het nabouwen van een middeleeuwse stad. (Je mag je plattegrond ook op de computer in een digitaal programma maken als je dat kan..)

Opdracht 2: VVV Middeleeuwen

Jullie bedenken een wervend praatje waarom de middeleeuwer in deze stad moet wonen.

Jullie weten hoe is om te leven in deze stad en zijn daarom de juiste persoon voor deze opdracht. 

Schrijf en/of film jullie wervingspraatje voor de stad en houdt daarmee rekening met:

De ligging van de stad (op wat voor plekken ontstaan steden?)

De beveiliging van de stad (hoe zorgden de middeleeuwers voor veiligheid?)

De indeling van de stad (waar lagen de belangrijke gebouwen?)

Maak er iets moois van, zodat de VVV Dordrecht jullie motivatie om te komen wonen en werken in deze stad wil gebruiken.