Kijken op z'n Japans

• ckv, beeldende vorming
• Middelbare school
• vmbo t, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Introductie

Voor Vincent van Gogh waren Japanse prenten een grote inspiratiebron. In deze interactieve les met filmpje onderzoek je met je leerlingen de impact van Japanse prenten op Van Goghs werk.

Instructies

Algemene leerdoelen
- De leerlingen maken kennis met Vincent van Gogh
- De leerlingen kunnen herkennen en benoemen wat de impact van Japanse prentkunst op het werk van Van Gogh was

Aansluiting op het curriculum

- Tehatex: examenthema Voorbeeldig
- Kunst Algemeen: Romantiek en realisme (intercultureel)

Benodigde materialen
- Eventueel mobiele telefoons

Differentiatie
Om tijd te besparen kunnen er één of meerdere opdrachten worden overgeslagen.

Achtergrondinformatie
Meer informatie over Van Gogh en Japan.

Kijken op z'n 

Japans

Japanse prentkunst was een van Vincent van Goghs grootste inspiratiebronnen. De prenten leerden hem om op een andere manier naar de wereld te kijken. Ze hielpen Vincent om zijn kunst te moderniseren.

Vincent schreef:

'En je kunt volgens mij de Japanse kunst niet bestuderen zonder veel vrolijker en gelukkiger te worden'

Vincent aan zijn broer Theo, september 1888.

Kunstenaar Utagawa Hiroshige
Detail van Havik op dennentak bij zonsopkomst
Datering 1852
Collectie Alan Medaugh, New York

Licht eventueel toe: Vincent hield onder andere van de vrolijke heldere kleuren die veel Japanse prenten kenmerken.

Ondanks dat Vincent zelf nooit in Japan is geweest was hij er een periode erg door gegrepen. 

Japan-gekte

Vincent was zeker niet de enige die geïnspireerd was door Japan. In zijn tijd waren Japanse spullen een echte rage. Houtsneden werden in grote getalen uit Japan geïmporteerd.

Vincents verzameling

Vertel: Vincent verzamelde honderden Japanse prenten. Op deze slide zie je er een aantal uit zijn collectie. Hij decoreerde er vaak zijn leefruimtes mee. Ook hield hij eens een Japanse prenten tentoonstelling in een café in Parijs. In een deel van de prenten zitten zelfs nog punaisegaatjes. 

Vraag de leerlingen de overeenkomsten  tussen deze prenten te benoemen. Vraag hen eventueel waar zij hun kamer mee versieren.

Overeenkomsten:

• Platte kleurvlakken
  
• Opvallende diagonalen
  
• Afsnijding van onderwerpen aan de beeldranden
  
• Stevige contourlijnen
  
• Bijzondere ruimtewerking met nadruk op voorgrond en het achterplan
  
• Weinig schaduwwerking 
  

Vincent hield dus van Japanse prenten. Maar wat was de impact van de Japanse prentkunst op Vincents werk nou precies? In dit filmpje zie je het (duur: 2.11 min).

Kunstenaar Utugawa Hiroshinge
Titel Hakone: gezicht op het meer
Datering ca. 1833-1834
Collectie Collectie Dorhout

Dus samenvattend:
wat nam Vincent van Japanse prenten over?

Instructie werkvorm: Leerlingen kunnen antwoorden via hun mobiel. Deze werkvorm kan ook zonder mobiel worden uitgevoerd. Daarbij worden de antwoorden op het digibord geschreven (klik daarvoor op het potlood-icoon).

Antwoorden:

• Felle kleuren en platte kleurvlakken
  
• Opvallende diagonalen
  
• Afsnijding van onderwerpen aan de beeldranden
  
• Stevige contourlijnen
  
• Bijzondere ruimtewerking met nadruk op voorgrond en het achterplan
  
• Hoge horizon of geen horizon
• Inzoomen op natuurdetails

Kunstenaar Vincent van Gogh
Titel Ingang van een steengroeve
Datering 1889
Collectie Privécollectie

En wat is hier Japans aan?

Antwoord: de hoge horizon, de afsnijdingen en de stevige contourlijnen.

Kunstenaar Vincent van Gogh
Titel De wiegster (Augustine Roulin)
Datering 1889
Collectie The Art Institute of Chicago, Helen Birch Bartlett Memorial Collection, 1926

En wat is er Japans aan dit schilderij?

Antwoord: felle kleuren, platte kleurvlakken, decoratieve grote bloemen, stevige contourlijnen.

Keken Vincents tijdgenoten Émile Bernard en

Paul Gauguin ook op z'n Japans?

Kunstenaar Paul Gauguin

Titel Zelfportret met portret van Bernard

Datering 1888

Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

Kunstenaar Émile Bernard
Titel Zelfportret met portret van Gauguin
Datering 1888
Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

Vertel: Zoals eerder gezegd lieten ook tijdgenoten van Vincent zich door Japan inspireren.

Ga naar de volgende slide om de leerlingen de vraag te laten beantwoorden met hun mobiel.

Keken Vincents tijdgenoten Émile Bernard en Paul Gauguin ook 'op z'n Japans'?

1. Ja
2. Nee

Het goede antwoord is A. Bespreek de antwoorden met de leerlingen.

Antwoord: vooral aan de grote platte felle kleurvlakken en duidelijke contourlijnen is te zien dat Bernard en Gauguin zich ook door Japanse prenten lieten inspireren.

Welk werk zou jij weglaten ?

A

Kunstenaar Vincent van Gogh
Titel Besneeuwd landschap met Arles in de achtergrond
Datering 1888
Collectie Privécollectie

C

Kunstenaar Vincent van Gogh
Titel Amandelbloesem
Datering 1890
Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

D

Kunstenaar Vincent van Gogh
Titel Tuin van de inrichting in Saint-Paul
Datering 1889
Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

B

Kunstenaar Vincent van Gogh
Titel Bloeiende pruimenboomgaard
Datering 1887
Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

Geef de leerlingen de volgende opdracht: Stel je organiseert een mini tentoonstelling over Van Gogh en Japan. Je mag drie werken ophangen. Welk van deze werken zou je weglaten en waarom?

Laat de leerlingen eerst goed kijken. Ga naar de volgende slide om de leerlingen de vraag te laten beantwoorden met hun mobiel.

Welk werk zou jij weglaten ?

1. Besneeuwd landschap met Arles in de achtergrond
2. Bloeiende pruimenboomgaard
3. Amandelbloesem
4. Tuin van de inrichting in Saint-Paul

Bespreek de antwoorden van de leerlingen.

Maakte het 'kijken op z'n Japans' Vincents werk moderner? Wat vind jij?

C

Kunstenaar Vincent van Gogh
Titel Amandelbloesem
Datering 1890
Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

Vertel: Hier zie je De oogst. Een werk dat Vincent in Arles maakte. Bespreek met de leerlingen hoe Vincent Japanse prenten gebruikte om zijn werk te moderniseren.

Zie slide 6 eventueel voor mogelijke antwoorden.

Bespreek de antwoorden en sluit de les af.