Afkijken mag!

• ckv, beeldende vorming
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-3

Introductie

De leerlingen gebruiken, net als Vincent van Gogh, Japanse prenten als inspiratiebron voor nieuw, eigen werk. Deze les, met filmpje, kunnen leerlingen zelfstandig doen.

Instructies

Algemene leerdoelen

- Leerlingen maken kennis met het werk van Vincent van Gogh.

- Leerlingen combineren elementen uit verschillende Japanse prenten tot nieuw, eigen werk.

Aansluiting curriculum

- Domein kunst en cultuur: kerndoel 48, 50 en 52

Tijdsindeling

- Inhoudelijk deel en bekijken filmpje: ca. 20 minuten.

- Praktische verwerking: ca. 20 minuten, afhankelijk van het gekozen materiaal.

Vooraf

- Bepaal de materialen waarmee gaat worden gewerkt (zie 'benodigde materialen' en 'Differentiatie') en zorg voor het begin van de les dat deze klaarliggen.

Benodigde materialen

- Computer, iPad of mobiel met geluid.

- Stevig tekenpapier op A3-formaat

- Potloden, gummen en linialen

- Kroontjespennen en oost-Indische inkt, of fineliners

- Kleurpotloden of stiften

Differentiatie 

1. Gebruik oliepastelkrijt of plakkaat- of acrylverf (en dunne penselen) in plaats van kleurpotloden of stiften. Bij verf: geen fineliners gebruiken voor het lijnwerk.

2. Leg de nadruk op het 'componeren' van nieuw werk uit onderdelen van verschillende voorbeelden en laat de kinderen met schaar, lijm en oude tijdschriften een collage maken.

3. Laat de leerlingen andere voorbeelden uit de kunstgeschiedenis combineren. Dat kan van één kunstenaar zijn, of van verschillende door elkaar.

Achtergrondinformatie

Vincent van Gogh bewonderde de lijnen, kleurvlakken en afsnijdingen die Japanse kunstenaars gebruikten in hun afbeeldingen van figuren, landschappen en stadsgezichten. Die waren anders dan de Europese kunst die hij gewend was, en ook anders dan wat hij zelf maakte. Vincent bestudeerde Japanse prenten en maakte daar vervolgens zijn eigen versies van. Daarbij ging hij zeer zorgvuldig te werk. Zo gebruikte hij bijvoorbeeld de ‘ruitjestechniek’ om de afbeeldingen goed te kunnen vergroten op het doek. (Zie daarvoor de les Vincent vergroot.)

Afkijken

mag!

Kunstenaar Vincent van Gogh
Titel Zelfportret als schilder
Datering 1887
Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

Kijken

Bekijk de afbeelding van Courtisane van Vincent van Gogh. Zet de muziek aan. Kijk zolang de muziek speelt. Ga dan naar de volgende slide voor de vraag.

Muziek

Kunstenaar Vincent van Gogh
Titel Courtisane (naar Eisen)
Datering 1887
Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

Waar denk jij dat de 'outfit' van deze dame vandaan komt?

1. Zuid - Afrika
2. Indonesië
3. Japan
4. Zuid-Korea

Onderbouw je vorige antwoord.

Afkijken

Hier zie je het voorbeeld dat Vincent voor zijn schilderij gebruikte. Het is de voorkant van een Frans tijdschrift, Paris Illustré uit 1886.

Daarop stond een afbeelding naar een werk van de Japanse kunstenaar Keisai Eisen.

Kijk en vergelijk

Muziek

Bekijk deze twee werken nog eens nauwkeurig. 

Benoem de overeenkomsten en verschillen op de volgende slide.

Noem vijf overeenkomsten en vijf verschillen.

Vincent keek voor Courtisane niet alleen naar het tijdschrift. Hij keek ook naar andere Japanse prenten. 

Hij schreef hierover: 'Theo en ik hebben honderden van die Japansche prenten.'

Theo van Gogh

Hier zie je Theo, Vincents jongere broer. Ze woonden een tijdje samen in Parijs. Theo ondersteunde Vincent (financieel), zodat die zich op zijn kunstenaarschap kon richten.

Dit zijn twee van die prenten. Deze gebruikte Vincent óók als voorbeeld voor het schilderij.

Zie jij wat Vincent van deze prenten heeft overgenomen in zijn Courtisane?

Titel Nieuwe prent van insecten en kleine beestjes 
Kunstenaar Utagawa Yoshimaru
Datering 1883
Collectie Van Gogh Museum Amsterdam

Titel Geisha's in een landschap 
Kunstenaar Onbekend
Datering 1870-80
Collectie Van Gogh Museum Amsterdam

Klik op de hotspots hiernaast om de voorbeelden te bekijken.

Onder deze hotspot zit het voorbeeld van de tweede prent.

'Japanse' schilderijen

Kunstenaar Utagawa Hiroshige
Titel Plotselinge stortbui op de Grote Brug bij Atake
Datering 1857
Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

Naast Courtisane maakte Vincent nog andere 'Japanse' schilderijen, zoals Brug in de regen. 

Klik op de hotspot om te zien welke prent hij daarvoor gebruikte.

Kunstenaar Utagawa Hiroshige
Titel De residentie met de pruimenbomen in Kameido
Datering 1857
Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

Ook voor De bloeiende pruimenboomgaard nam Vincent een prent van de Japanse kunstenaar Utagawa Hiroshige als voorbeeld.

Klik op de hotspot om de prent te bekijken.

Klik op de hotspots. Behalve het onderwerp is er één belangrijk verschil tussen het middelste schilderij en de andere twee werken.

Wat is het belangrijkste verschil tussen het middelste schilderij en de andere twee werken?

Vincent schilderde 'Japanse tekens' in de randen. Dat vond hij mooi.

Maar hij kon natuurlijk geen Japans lezen. De tekst klopt daardoor helemaal niet.

Vincent keek dus af van Japanse prenten. Maar, wat leerde hij daar nou eigenlijk van? Bekijk het filmpje op de volgende slide.

Klik op de hotspots om alles wat Vincent van Japanse prenten leerde nog eens te bekijken.

kleuren en vlakken

contourlijnen

diagonalen

afsnijding

ruimte

hoge horizon

inzoomen

En nu jij: afkijken mag!

Kies in ieder geval één van de Japanse prenten op de volgende twee slides. Maak op basis daarvan een eigen tekening. Gebruik in je tekening ten minste twee dingen die Vincent van Japanse prenten leerde.

Tip:

Teken net als de Japanners eerst een centraal vlak met daaromheen een rand, eventueel met schrifttekens. Klik op de hotspot voor een voorbeeld van de opzet.

Tip

Wil je een eigen Japanse tekst in de rand van jouw tekening?

Tip: gebruik Google Translate of een andere vertaal-app!

Hoe ging het? Maak een foto van jouw tekening.