H1 Lezen - Vaste tekststructuren: argumentatie / aspecten / voor- en nadelen / verklaring

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Vaste tekststructuren

Je leert over vast tekststructuren die je in teksten moet herkennen.

Je leert 3 vaste structuren: probleem-oplossingsstructuur, verklaringsstructuur en verleden-heden-toekomststructuur. 

Wat is een vaste tekststructuur? 

Inhoud en opbouw probleem-oplossingsstructuur / verklaringsstructuur /  verleden-heden-toekomststructuur 

Nederlands H1 Lezen, blz. 12-17

startopdracht (zelfstandig en samen bespreken)

maak opdr. 1 - 2 - 3   

Snel klaar? Maak dan ook opdr. 4 + 5

Hoe ging het? 

Vooraf: opbouw

De meeste teksten hebben een inleiding, een middenstuk (kern) en een slot. 

Ze zijn vaak opgebouwd volgens een vaste structuur.

Vooraf: tekststructuren

Een tekststructuur maakt duidelijk hoe een tekst in elkaar steekt. Er zijn verschillende tekststructuur.

In deze paragraaf behandelen we er vier.

signaalwoorden

Elke tekststructuur maakt gebruik van signaalwoorden.

Signaalwoorden zijn woorden die er voor zorgen dat je weet met wat voor soort tekst je te maken hebt. 

Maak de startopdracht

1. Argumentatiestructuur

In een argumentatiestructuur wordt een mening of standpunt onderbouwd. Voorbeeldteksten zijn betogen, advertentieteksten of sollicitatiebrieven.

Argumentatiestructuur

- Inleiding: standpunt

- Middenstuk: argumenten (voor en tegen met weerlegging) voor je standpunt

- Slot: herhaling standpunt

Signaalwoorden argumentatie

- voor het standpunt: naar mijn mening, concluderend, kortom, dus. 

- voor argumenten die losstaan van andere argumenten: ten eerste…, overigens, nog afgezien van, trouwens. 

- voor argumenten die horen bij andere argumenten: daarbij komt, vooral ook, omdat.

- redenen en verklaringen: omdat, want, namelijk, daarom, aangezien, op grond van, immers, om die reden

2. Aspectenstructuur

Bij aspecten moet je denken aan een kant of een zijde onder de aandacht brengen. De schrijver haalt een kwestie aan om te beschouwen. 

Voorbeeld: een aspect is het moeder- of vaderschap en de overtuiging die jouw schrijver heeft om een kind op te voeden.

Aspectenstructuur

- In de inleiding: het onderwerp wordt benoemd

- In het middenstuk: diverse aspecten van het onderwerp worden toegelicht

- In het slot: Een samenvatting wordt gegeven van de aspecten

Signaalwoorden aspectenstructuur

- bij een aspectenstructuur kunnen verschillende signaalwoorden toegepast worden in een tekst, denkende hierbij aan:

- opsomming: ook, verder, ten eerste, ten tweede, etc. in de eerste plaats, in de tweede plaats, etc. daarnaast, bovendien, vervolgens, ten slotte, als laatste, niet alleen … maar ook, zowel ... als, een ander argument, er is nog een reden waarom die reden.

Tegenstelling: maar, echter, toch, desalniettemin, desondanks, daarentegen, aan de ene kant, aan de andere kant, enerzijds, anderzijds, hoewel, integendeel, daar staat tegenover

3. Voor- en nadelenstructuur

In een tekst kunnen de voordelen en de nadelen over een onderwerp worden beschreven. Deze komen voor in een betoog of beschouwing.

Voor- en nadelenstructuur

- In de inleiding: het onderwerp, een vraag of een stelling wordt beschreven

- In het middenstuk: de voor- en de nadelen over het onderwerp worden genoemd (meestal verdeeld in alinea's)

- In het slot: Een conclusie of afweging wordt beschreven

Signaalwoorden voor- en nadelenstructuur

Tegenstelling: maar, echter, toch, desalniettemin, desondanks, daarentegen, aan de ene kant, aan de andere kant, enerzijds, anderzijds, hoewel, integendeel, daar staat tegenover

4. Verklaringsstructuur

In een uiteenzetting met een verklaringsstructuur verklaar je een verschijnsel. Bij een verschijnsel moet je denken aan iets wat zich voordoet, waarna je dit gaat onderzoeken. Bijvoorbeeld: luchtverontreiniging

In je inleiding introduceer je dit verschijnsel en in de kern werk je dit verder uit aan de hand van voorbeelden, kenmerken, oorzaken en gevolgen.

Verklaringsstructuur

- In de inleiding: een verschijnsel wordt benoemd

- In het middenstuk: kenmerken en voorbeelden van het verschijnsel worden genoemd. Maar, denk ook aan verklaring/verklaringen, oorzaak/oorzaken, reden/redenen

- In het slot: Een samenvatting of conclusie wordt gegeven 

Signaalwoorden verklaringsstructuur

Bij oorzaken: Doordat er te weinig mensen gebruik maken van de bus, rijden er sinds dit jaar geen bussen meer naar de stad.

Redengevend verband: daarom, want, omdat. 

Voorbeeld: "Voor het proefwerk geschiedenis had ik een slecht cijfer, omdat ik er te weinig voor geleerd had."

 

Tip:

Meestal kun je de tekststructuur herkennen, als je de tekst globaal leest: Je komt te weten wat de hoofdzaken van een tekst zijn door de eerste en de laatste alinea te lezen en de eerste en laatste zinnen van de alinea's. 

Soms is het noodzakelijk om de tekst intensief te leen om erachter te komen welke structuur de tekst heeft.

Wat is een tekststructuur?

1. Het is de opbouw van de alinea's in een tekst
2. het is een manier om een tekst in te delen.
3. inleiding-middenstuk-slot

Wat is GEEN tekststructuur?

1. verklaring
2. verleden-heden-toekomst
3. probleem-oplossing
4. synoniemenstructuur

Wat is de tekststructuur?

1. probleem - oplossing
2. beschrijving
3. verklaring
4. voor- en nadelen

Maken

Maak opdracht 1-2-4

Snel klaar? Maak dan ook opdracht 3 en 5

Blz. 12-17

1. probleem-oplossingsstructuur

Een tekst waarin de signaalwoorden: probleem en oplossing voorkomen. Voorbeeld: In de inleiding wordt het probleem aangekaart, vervolgens worden in het middenstuk per alinea oplossingen genoemd en uitgewerkt. Hier kunnen oorzaak en gevolg ook signaalwoorden zijn.