Betrekkelijk en onbepaald voornaamwoord

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Betrekkelijk voornaamwoord &
Onbepaald voornaamwoord

Lesdoelen: Aan het einde van de les weet je wat een betrekkelijk en onbepaald voornaamwoord zijn en kun je deze herkennen in de zin. 

Het betrekkelijk voornaamwoord

Betrekkelijk voornaamwoord = betr. vnw 

Het team .... vorig jaar kampioen werd, moet dit jaar genoegen nemen met de vierde plaats.

1. die
2. dat

De vraag... het team gaat trainen, moet snel beantwoord worden.

1. die
2. wie

Betrekkelijk voornaamwoord

Een betrekkelijk voornaamwoord verwijst naar een woord (of woorden)

dat eerder in de zin genoemd is.

Het eerder genoemde woord (of woorden) noem je een antecedent.

Het antecedent staat meestal vlak voor het betrekkelijk voornaamwoord.

De man die in het ziekenuis lag, is weer beter.

betrekkelijk voornaamwoord: die want die verwijst naar een woord dat eerder in de zin genoemd is

antecedent: de man want de man is het eerder genoemde woord en staat vlak voor het betr. vnw

Betrekkelijk voornaamwoord

• Die
• Dat
• Wie 
• Wat

(welke of hetgeen)

Voorbeelden

Voorbeeld betrekkelijk voornaamwoord (1)

De boom die omgevallen is, rot weg.

Wat is het betrekkelijk voornaamwoord en het antecedent?:
'De boom die omgevallen is, rot weg.

Antwoord

De boom die omgevallen is, rot weg.

Die = betrekkelijk voornaamwoord (verwijst naar het woord dat eerder genoemd is)

De boom = antecedent ("die" zegt iets over de boom)

Voorbeeld betrekkelijk voornaamwoord (2)

De burgemeester gaf een prijs aan de winnaar van het voetbalelftal dat kampioen was geworden. 

Wat is het betrekkelijk voornaamwoord en het antecedent?:
De burgemeester gaf een prijs aan de winnaar van het voetbalelftal dat kampioen was geworden.

Antwoord

De burgemeester gaf een prijs aan de winnaar van het voetbalelftal dat kampioen was geworden. 

Dat = betrekkelijk voornaamwoord (verwijst naar het woord/woorden dat eerder genoemd is)

het voetbalelftal = antecedent (dat zegt iets over het voetbalelftal )

Voorbeeld betrekkelijk voornaamwoord (4)

Ik heb tijdens LessonUp mijn best gedaan, wat een verstandige beslissing was.

Wat is het betrekkelijk voornaamwoord en het antecedent?:
Ik had tijdens LessonUp mijn best gedaan, wat een verstandige beslissing was.

Noem alle betrekkelijke voornaamwoorden

Betrekkelijk voornaamwoord met een ingesloten antecedent 
ante antecedent

Dus...

Een betrekkelijk voornaamwoord verwijst naar een woord (of woorden)

dat eerder in de zin genoemd is.

Het eerder genoemde woord (of woorden) noem je een antecedent.

Het antecedent staat meestal vlak voor het betrekkelijk voornaamwoord.

Bij een ingesloten antecedent wordt het antecedent niet genoemd.

Het antecedent zit al in het betrekkelijk voornaamwoord.

Je kunt het ingesloten antecedent vervangen door: diegene die/datgene wat.

Voorbeeld 1 (betrekkelijk vnw. met ingesloten antecedent)

Aanvulling antwoord

Wie dit leest is gek.

Wie is geen vragend voornaamwoord, maar wie is een betrekkelijk voornaamwoord.

Wie kun je vervangen door: 'Diegene die dit leest, is gek.'

antecedent is ingesloten - namelijk 'diegene die' want diegene verwijst naar 'die' (betrekkelijk voornaamwoord)

voorbeeld 2 (betrekkelijk vnw met ingesloten antecedent)

Wat je daar eet, is ongezond.

Aanvulling antwoord

Wat je daar eet, is ongezond.

wat= betrekkelijk voornaamwoord

wat kun je vervangen door: Datgene wat je eet, is ongezond.

antecedent is ingesloten - namelijk 'datgene' want datgene verwijst naar 'dat' (betrekkelijk voornaamwoord)

Wie en Wat?

Wie -> betr. vnw of vr. vnw?
Betr. vnw --> wie vervangbaar door degene die
Vr. vnw --> bij een (in)directe vraag

Wat? --> betr. vnw of vr. vnw? (Of... onbep. vnw)
Betr. vnw --> wat vervangbaar door datgene wat
Vr. vnw --> bij een (in)directe vraag 

Het onbepaald voornaamwoord

Onbepaald voornaamwoord = onbep. vnw 

Onbepaald voornaamwoord

Een onbepaald voornaamwoord verwijst naar iets vaags. Dat kan een persoon of ding zijn. Je kunt het ook zelfstandig gebruiken, dus zonder dat er een zelfstandig naamwoord achter staat.

Alles heb ik voor je over! 

Voorbeelden

Heb ik je iets gevraagd?

Alles is nog mogelijk.

Ieder kind krijgt een kans.

Niemand praat met Piet.

Men zegt dat altijd.
Iedereen houdt van chocolade.
Als de zonsondergang rood van kleur is, gaat het regenen, zegt men.

Onbepaalde voornaamwoorden

iets, niets, iemand, niemand, alles, men, wat, elk, ieder(een), het.

Het = onbep. vnw --> weer / tijd
Wat = onbep. vnw --> vervangbaar door iets of een beetje

Je mag uit elke schaal wat opscheppen.

De/het onbepaalde voornaamwoord(en) uit de zin is/zijn:

1. elke
2. je, elke, wat
3. je, elke
4. elke, wat

Gisteren heeft iemand een boek voor jou gebracht.
onbepaald voornaamwoord =

1. gisteren
2. iemand
3. jou
4. boek

In welke zin staat een onbepaald voornaamwoord?

1. Wie gaat er mee naar het zwembad?
2. Dit cadeau is voor jou.
3. Het cadeau dat ik heb gekregen, vond ik erg mooi.
4. Ik heb niets gekregen voor mijn verjaardag.

Na het kampeerweekend was iedereen uitgeput.

Onbepaald voornaamwoord =

1. Na
2. kampeerweekend
3. was
4. iedereen