6.2 deel 2

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

karakteristieke groepen deel 2

leerdoelen

Je leert enkele karakteristieke groepen kennen.

Je leert stoffen met deze karakteristieke groepen een systematische naam geven.

Karakteristieke groepen

Soms is een alkeen of alkaan een H-atomen vervangen door een ander atoom of groep. Deze groep noemen we een karakteristieke groep. 

Deze atomen geven het molecuul een kenmerkende eigenschap.

alcohol/alkanol

naamgeving: stam + ol, de plek van de OH-groep gee je aan met een cijfer, bijv: propaan-2-ol

In het dagelijks leven kennen we alcohol als het stofje waar je dronken van wordt. Dit stofje heet ethanol (zie formule).

Als je goed kijkt, zie je dat het een ethaan molecuul is, waarvan een H-atoom vervangen is voor een OH-groep. 

Halogeenalkanen

naamgeving: halogeen + stam, plek geef je aan met cijfer. Bijvoorbeeld: 1-fluorpropaan

vroeger werden halogeenalkanen vaak gebruikt als koelmiddel (CFK's) of drijfgas in spuitbussen. Nu we weten dat ze slecht zijn voor de ozonlaag vermijden we ze liever.

Bij een Halogeenalkaan is een 

H-atoom vervangen voor een halogeen: (Cl, Br, I of F)

geef de naam van deze stof

uitwerking

stam: propaan

karakteristieke groepen: 

- zijtak, methyl op plek 2

- chloor op plek 1

- OH op plek 2 (-ol)

dus, 

1-chloor-2-methylpropaan-2-ol

(alkaan)amine

Bij een alkaanamine, is een H-atoom vervangen door een amine groep

H-N-H

Een van de bekendste toepassing is Nylon, een polymeer gemaakt van: 1,6-hexaandiamine.

Alkaanamines met een korte keten hebben vaak een vis-geur 

naamgeving

een aminegroep geef je aan met het achtervoegsel - amine, de plek geef je aan met een cijfer.

bijvoorbeeld:

stam = 5-C = pentaan

amine op plek 2

dus: pentaan-2-amine

geef de structuur van butaan-1,4-diamine

uitwerking

butaan-1,4-diamine

stam = butaan = 4 c-atomen

2 aminegroepen op plek 1 en plek 4

alkaanzuren

Alkaanzuren hebben een -COOH-groep als karakteristieke groep. 

naamgeving: een zuurgroep krijgt als achtervoegsel -zuur

let op! een zuur bevind zich altijd aan het uiteinde

Bekende zuren zijn ethaanzuur (azijnzuur, wat in azijn zit) en methaanzuur (mierenzuur). Mierenzuur wordt door mieren, wespen en brandnetels gebruikt als verdediging.

geef de structuurformule van azijnzuur

uitwerking: 

azijnzuur = ethaanzuur (binas, triviale naamgeving)

stam = ethaan = 2-c-atomen

-zuur betekent zuurgroep 

(altijd plek 1, want enige karakteristieke groep)

aminozuur (alanine)

vwo: prioriteit

de groep die het hoogst in tabel 66 staat krijgt het achtervoegsel (-zuur) 

de andere het voorvoegsel - amino