6.2 karakteristieke groepen

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

6.2 karakteristieke groepen

• Je leert enkele karakteristieke groepen kennen.
  
• Je leert stoffen met deze karakteristieke groepen een systematische naam geven.
• havo 4 groepen, vwo 8!

naamgeving (tot nu toe..)

• Als je een koolwaterstof een naam geeft, ga je eerst op zoek naar de stam (langste keten, zie 66D)
• Daarna bepaal je de uitgang:

- geen dubbele binding = aan

- een dubbele binding = een (met plaatsnummer)

• een vertakking zet je vóór de stam (-yl, met plaatsnummer)

stam = buteen

dubbele binding op plek 1

but-1-een

stam= butaan

zijtak = methyl op plek 2 en 2

2,2-dimethylbutaan

wat is de naam van deze stof?

uitwerking

stam = propeen

dubbele binding zit op plek 1

zijtak = methyl op plek 2

dus, 

2-methylprop-1-een

Karakteristieke groepen

Naast zijtakken kun je de H-atomen van een koolwaterstof ook vervangen door een andere groep. Dit noem je een karakteristieke groep.

Vandaag gaan we de4 groepen bekijken

- halogeenalkanen,  alkanolen,  alkaanamines en alkaanzuren

geef de naam van deze stof

uitwerking

stam = propaan

karakteristieke groep = 

Fluor op plek 1

dus, 

1-fluorpropaan

teken 1-broom-2,3-dichloor-1,3,5-trifluorpentaan

hoe heet deze stof?

uitwerking

stam = propaan

karakteristieke groep = 

alcohol op plek 2

dus, 

propaan-2-ol

teken de stof 1,2-difluorbutaan-2-ol

(alkaan)amine

Bij een alkaanamine, is een H-atoom vervangen door een amine groep

H-N-H

Een van de bekendste toepassing is Nylon, een polymeer gemaakt van: 1,6-hexaandiamine.

Alkaanamines met een korte keten hebben vaak een vis-geur 

naamgeving

een aminegroep geef je aan met het achtervoegsel - amine, de plek geef je aan met een cijfer.

bijvoorbeeld:

stam = 5-C = pentaan

amine op plek 2

dus: pentaan-2-amine

geef de structuur van butaan-1,4-diamine

uitwerking

butaan-1,4-diamine

stam = butaan = 4 c-atomen

2 aminegroepen op plek 1 en plek 4

alkaanzuren

Alkaanzuren hebben een -COOH-groep als karakteristieke groep. 

naamgeving: een zuurgroep krijgt als achtervoegsel -zuur

let op! een zuur bevind zich altijd aan het uiteinde

Bekende zuren zijn ethaanzuur (azijnzuur, wat in azijn zit) en methaanzuur (mierenzuur). Mierenzuur wordt door mieren, wespen en brandnetels gebruikt als verdediging.

geef de structuurformule van azijnzuur

uitwerking: 

azijnzuur = ethaanzuur (binas, triviale naamgeving)

stam = ethaan = 2-c-atomen

-zuur betekent zuurgroep 

(altijd plek 1, want enige karakteristieke groep)

aminozuur (alanine)

vwo: prioriteit

de groep die het hoogst in tabel 66 staat krijgt het achtervoegsel (-zuur) 

de andere het voorvoegsel - amino