NN7 - Grammatica §10 - Voegwoorden / onderschikking en nevenschikking

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Voegwoorden

NN7 - Grammatica §10 - 2HV

Wat je gaat leren:

• Je leert over hoofd- en bijzin
• Je leert wat samengestelde en enkelvoudige zinnen zijn.
• Je leert wat nevenschikkende en onderschikkende voegwoorden zijn.

Wat valt je op aan deze drie zinnen?

1. Men gaf haar een compliment.
   
   
2. Men gaf haar een compliment en ze kreeg een dik gevulde envelop.
   
   
3. Men gaf haar een compliment, omdat ze een dik gevulde envelop kreeg.

Wat valt je op aan deze drie zinnen?

1. Men gaf haar een compliment.  enkelvoudige zin
   
   
2. Men gaf haar een compliment en ze kreeg een dik gevulde envelop.   samengestelde zin
   
   
3. Men gaf haar een compliment, omdat ze een dik gevulde envelop kreeg.     samengestelde zin
   

Wat valt je op aan deze drie zinnen?

1. Men gaf haar een compliment.  
   
   
2. Men gaf haar een compliment (en) ze kreeg een dik gevulde envelop.  
   twee gewone zinnen aan elkaar geplakt....
   
3. Men gaf haar een compliment, (omdat) ze een dik gevulde envelop kreeg.    
   tweede deel kan je niet zomaar als zin gebruiken, na 'omdat' geeft wat extra informatie.
   

Verschil

Enkelvoudige zin = een zin met één persoonsvorm. 

Samengestelde zin = een zin met meer persoonsvormen.

Zinnen met meer persoonsvormen bestaan uit verschillende zinnen. Deze zinnen zijn meestal met elkaar verbonden door voegwoorden. 

Hoofd- en bijzin 

Voorbeeld: De jongen gaat naar een cursus, zodat hij nieuwe dingen kan leren.

Hoofdzin = De jongen gaat naar een cursus.

Bijzin = hij nieuwe dingen kan leren.

Voegwoord = zodat 

Hoofdzin:

Een kenmerk van hoofdzinnen is dat de persoonsvorm doorgaans op de tweede, soms op de eerste zinsplaats staat.

Bijzin:

In een bijzin staat de persoonsvorm niet vooraan, maar juist achteraan (helemaal achteraan of als een van de laatste woorden).

Voegwoorden 

Voegwoorden = zijn woorden die woorden, woordgroepen of zinnen met elkaar verbinden.

Er zijn twee soorten voegwoorden, namelijk

nevenschikkende en onderschikkende.  

Men gaf haar een compliment (en) ze kreeg een dik gevulde envelop. 

Hier is sprake van een nevenschikking.

NEVENSCHIKKING en ONDERSCHIKKING

Nevenschikking: heb je binnen hele zinnen maar ook tussen
woordgroepen twee gelijkwaardige delen.

De vorm voor en na het voegwoord zijn (bijna altijd) hetzelfde.

Ik eet graag pasta en ik eet graag rijst.

Ik eet graag pasta en rijst.

Dit zijn twee zelfstandige naamwoorden, keurig aan elkaar

verbonden door woordje 'en'.

Nevenschikkend voegwoorden: en, maar, want, of, dus (vijf stuks!)

Nevenschikkende voegwoorden

Nevenschikkende voegwoorden = verbinden gelijkwaardige delen. Deze delen kunnen los van elkaar een zin vormen, zonder dat de woordvolgorde verandert. 

Nevenschikkende voegwoorden = en, want, maar, of, dus

Voorbeeld: Het kamp lijkt me niet leuk, maar ik ga er toch naartoe. 

Twee hoofdzinnen:

Ik wil naar de bioscoop, maar ik heb geen geld.

Ik koop mijn kleding bij de kringloopwinkel, want ik draag graag kleding met een verhaal.

ONDERSCHIKKING: de zinnen of delen zijn niet gelijkwaardig aan elkaar → één onderdeel is aan te wijzen als 'hoofd'.

Ik koop mijn kleding bij de kringloopwinkel, omdat bijna niemand die kleding draagt.  (tweede deel is een reden)

Onderschikkend voegwoorden:

als, terwijl, ofschoon, mits, alles met 'dat' (omdat, zodat, totdat, opdat etc.)

Ze verbinden dus een hoofdzin aan een bijzin.

Onderschikkende voegwoorden

Onderschikkende voegwoorden = verbinden dus ongelijkwaardige delen. Deze delen kunnen niet los van elkaar een zin vormen, want dan moet je eerst de woordvolgorde veranderen. 

Onderschikkende voegwoorden = dat (doordat, nadat, omdat), daarom, dan, tenzij, terwijl, of, zodra enz. 

Voorbeeld: Je moeder wil dat je meer aan je schoolwerk doet.

Het woordje DUS... is wat problematisch...!

Het kan namelijk een bijwoord of een voegwoord zijn.

Ik kan niet tegen gluten, dus eet ik geen brood.

Ik kan niet tegen gluten, dus ik eet geen brood.

Het woordje DUS... is wat problematisch...!

Het kan een bijwoord of een voegwoord zijn.

Ik kan niet tegen gluten, dus eet ik geen brood.  (bijwoord)

Ik kan niet tegen gluten, dus ik eet geen brood.  (voegwoord)

(Past er nog een voegwoord tussen (bijv. 'en')? Dan was 'dus' een bijwoord. Past dit niet? Dan was 'dus' al een voegwoord. Er kan in een zin nl. maar één voegwoord staan!)

Dit gaan we even oefenen...!

Is er in de volgende zinnen sprake van een nevenschikking of een onderschikking?

In dat café kom ik graag, omdat daar altijd mooie herinneringen bovenkomen.

1. nevenschikking
2. onderschikking

De boer bewerkt het land, zodat daar weer bloemkool kan groeien

1. nevenschikking
2. onderschikking

Terwijl zij het vlees bakt, was ik de groenten.

De eerste zin is een...

1. hoofdzin
2. bijzin

Volgend jaar ga ik kamperen, of ik ga met de caravan weg.

1. nevenschikking
2. onderschikking

Vandaag ga ik niet naar school, want ik voel me niet goed.

1. nevenschikking
2. onderschikking

Doordat het de hele week heeft geregend, is wandelen in het bos geen pretje.

1. nevenschikking
2. onderschikking

Ik ga met de fiets, want het is mooi weer.

1. nevenschikking
2. onderschikking

De ouders drinken koffie en de kinderen drinken limonade.

1. nevenschikking
2. onderschikking

Nederland heeft veel onderzoekers voortgebracht, maar wie was de grootste?

1. nevenschikking
2. onderschikking

Quest stelde die vraag aan wetenschappers en enkele resultaten volgen hier.

1. nevenschikking
2. onderschikking

Omdat hij licht beschreef als golfverschijnsel, staat Christiaan Huygens op één.

1. nevenschikking
2. onderschikking

Huygens ontdekte de ringen rond Saturnus en hij vond het slingeruurwerk uit.

1. nevenschikking
2. onderschikking

Hoewel Antoni van Leeuwenhoek bekendstaat als uitvinder van de microscoop, heeft hij het instrument eigenlijk alleen verbeterd.

1. nevenschikking
2. onderschikking

Lenzenslijper Baruch Spinoza werd vooral bekend doordat hij ook filosoof was.

1. nevenschikking
2. onderschikking

Ga nu op je laptop naar de digitale methode van Nieuw Nederlands en maak de opdrachten die ik heb klaargezet in de planning.