5.5 Gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 1

Gedrag

Leg je boek op tafel blz. 94

Terugblik

geur 

ruiken 

neus 

licht 

smaak 

aanraking

geluid 

voelen

zien

horen 

proeven

huid 

tong 

oog

oor 

Onderdelen van de huid

Kiemlaag

Lederhuid

Talgklier

Spiertje

Zweetklier

3) Geluid komt je oor binnen. Zet de onderdelen die het geluid tegen komt (van links naar rechts) in de goede volgorde. 

Gehoorgang

1 

2

3

4

Trommelvlies

Gehoor-
beentjes

Slakkenhuis

hoe heten de volgende onderdelen van het oog?

Netvlies

Pupil

Lens

Zet het onderdeel van je oor bij het juiste nummer:

3

4

10

2

7

11

oorschelp

trommelvlies

slakkenhuis

gehoorbeentjes

gehoorzenuw

gehoorgang

Harde oogvlies

Netvlies

Vaatvlies

Vangt lichtprikkels op

beschermt alles wat binnenin het oog zit

Hierin zitten de bloedvaatjes die stoffen vervoeren die het oog nodig heeft

Hoe reageert de huid bij warmte of kou?

huid bij kou

huid bij warmte

de bloedvaten zijn nauw

De bloedvaten zijn wijd

Spieren trekken samen (rillen)

Kippenvel

Je zweetklieren produceren meer zweet.

Leerdoelen

5.5.9 Je kunt beschrijven hoe een bewuste reactie ontstaat.

5.5.10 Je kunt beschrijven wat gedrag is.

5.5.11 Je kunt benoemen waardoor gedrag wordt bepaald.

Wat is gedrag?

Alles wat een mens of dier doet is gedrag. 

Lachen, lopen, kijken, praten, stilstaan zijn allemaal voorbeelden van gedrag. 

Prikkels

Verkoeling zoeken is een bewuste reactie  op een prikkel (de hitte). Er zijn verschillende soorten prikkels: van binnen het lichaam (honger of dorst bv.) en van buiten het lichaam (warmte, iets horen/zien of ruiken). De prikkels van buiten het lichaam neem je waar met je zintuigen. 

Respons

De reactie (antwoord) op een prikkel heet een respons. 

Bestaat over het algemeen uit een aantal handelingen. 

De vos moet kijken, uitwijken en rennen tegelijk. 

Gedrag

 Gedrag bestaat uit reacties op prikkels. Stoppen voor een rood licht is gedrag. Door rood rijden is ook gedrag.

Dingen die je doet, noem je handelingen. Bijvoorbeeld zitten, opstaan, slapen of naar iets kijken. Gedrag bestaat uit handelingen.

Aangeboren/aangeleerd

Aangeboren gedag = erfelijke factoren (genen) bepalen gedrag

- wordt bij dieren vaak instinct genoemd

Aangeleerd gedrag = gedrag ontstaan door leren

Gedrag is vaak een combinatie van aangeboren en aangeleerd gedrag.

Bij mensen speelt leren een belangrijkere rol dan bij dieren. 

Aangeboren gedrag

Schilpadden gaan gelijk naar zee     Een spin maakt een web                     Vogel maakt een nest                        Gans rolt ei terug in nest

Zuigreflex bij baby's                          Een rups maakt een pop                Dolfijnen springen uit het water          Ganzen vinden het zuiden

Leren speelt een grote rol

Gedrag wordt

beïnvloed door normen en waarden.

Veel mensen vinden het prettig als andere mensen ongeveer hetzelfde gedrag vertonen als zijzelf. Mensen hebben daarom normen en waarden voor hun gedrag.

Gedrag bij mensen

Normen en waarden

Waarden: een opvatting over wat belangrijk is. Bijvoorbeeld: eerlijkheid.

Normen: gedragsregels die gebaseerd zijn op waarden. Bijvoorbeeld: niet stelen, niet liegen, niet spieken.

Soms botsen normen, bijvoorbeeld vrijheid van meningsuiting en geen discriminatie.

Onthoud

9 Je kunt beschrijven hoe een bewuste reactie ontstaat.

• Bewuste reactie:

– In de hersenen ontstaan impulsen.

– De impulsen gaan door zenuwen naar spieren.

• Respons: een reactie op een prikkel.

10 Je kunt beschrijven wat gedrag is.

• Gedrag: alles wat een mens of dier doet.

– Gedrag bestaat uit handelingen.

• Gedrag is een reactie op een prikkel.

11 Je kunt benoemen waardoor gedrag wordt bepaald.

• Gedrag is deels aangeboren en deels aangeleerd.

• Mensen beoordelen gedrag aan de hand van normen en waarden.

– waarden: dingen die mensen belangrijk vinden in het leven

– normen: gedragsregels op basis van waarden