week 16

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Nederlands

week 15

Planning woensdag

- Instructie taalkundig ontleden

(zn, lw en bn)

- Zelfstandig werken

Doel van de les: 

Je kunt zelfstandige naamwoorden, lidwoorden en bijvoeglijk naamwoorden herkennen. 

Taalkundig ontleden
Welke woordsoorten ken je al?

Zelfstandige naamwoorden

Woorden waar je (vaak) een lidwoord voor kunt zetten, hebben meestal een enkelvoud en meervoud en je kunt er vaak een verkleinwoord van maken.

Namen en gevoelens zijn ook zelfstandige naamwoorden.

Schrijf zoveel mogelijk zn op

Wat is geen zelfstandig naamwoord?

1. roepen
2. kleding
3. schaal
4. kerstkaart

Bepaald en onbepaald lidwoord

Een lidwoord hoort altijd bij een zelfstandig naamwoord!

Er zijn drie lidwoorden: de, het, een.

De en het -> bepaald lidwoord (blw).

een -> onbepaald lidwoord (olw).

Welk lidwoord is een onbepaald lidwoord?

1. DE
2. HET
3. EEN

Het is mij veel te koud!
het =

1. lidwoord
2. geen lidwoord

bijvoeglijk naamwoord

Een bijvoeglijk naamwoord zegt iets over een zelfstandig naamwoord.

Je weet door een bijvoeglijk naamwoord meer over het zelfstandig naamwoord.

Wat zijn de bijvoeglijke naamwoorden?

1. zonnige
2. dag
3. zonnige , leren
4. leren

Maak de opdrachten van hst. 1 en hst. 2 Grammatica (zelfstandig naamwoord, lidwoord en bijvoeglijk naamwoord)

Planning vrijdag

- Instructie taalkundig ontleden

(nieuw: zww en hww)

- Zelfstandig werken

- Instructie taalkundig ontleden

(nieuw: aanwijzend en vragend vnw, voorzetsel en bijwoord)

- Zelfstandig werken

Zelfstandig werkwoord en hulpwerkwoord

Doel van de les: 

Je kunt zelfstandige werkwoorden en hulpwerkwoorden herkennen. 

Werkwoord (ww)

Een werkwoord is:

- iets wat je kunt doen of wat kan gebeuren.

- je kunt er een ik/hij/wij-rijtje van maken  (= vervoegen).

Bijvoorbeeld:

 Over zes weken hoopt zij te bevallen van een meisje.

 De dinosaurus is al jaren uitgestorven.

Werkwoord: zww + hww

Er zijn verschillende soorten werkwoorden:

1.  Zelfstandig werkwoord (zww)

    - Belangrijkste werkwoord in de zin

   -  Heb je maar één werkwoord? Dan is dit sowieso een zww.

   -  Heb je meerdere werkwoorden? Dan is vaak het laatste werkwoord van de zin het zww.

2.  Hulpwerkwoord (hww)

Heb je meer werkwoorden in de zin? Dan is er één werkwoord het zww en zijn alle andere werkwoorden het hww.

Voorbeelden hww en zww

Wij schrijven netjes in ons schrift.

In de winkel hebben ze brood gekocht.

Ik hoop nog ver te kunnen fietsen.

Wat is het zelfstandige werkwoord?


1. Els wil graag een keer gaan bungeejumpen.

1. wil
2. graag
3. gaan
4. bungeejumpen

Antwoord (uitleg)

1. Els wil graag een keer gaan bungeejumpen.

- ZWW = wat het onderwerp 'doet' --> bungeejumpen

- belangrijkste werkwoord in zin --> bungeejumpen

- HWW 'helpen' --> 'wil' en 'gaan' helpen om gezegde te maken

- Bij meer werkwoorden staat zelfstandige werkwoord vaak achter in de zin. Rest van werkwoorden --> hulpwerkwoorden.

hulpwerkwoord

zelfstandig werkwoord

hulpwerkwoord

Wat is het zelfstandige werkwoord?

2. Voor een Elfstedentocht moet het echt veel harder gaan vriezen.

1. moet
2. vriezen
3. harder
4. gaan

Wat zijn de hulpwerkwoorden in deze zin?

3. Had je mijn fietssleutel niet beter in je portemonnee kunnen bewaren?

1. Had bewaren
2. bewaren
3. Had, kunnen
4. Had, kunnen, bewaren

hulpwerkwoord

zelfstandig werkwoord

Morgen

wordt

het

feest

gevierd.

hulpwerkwoord

zelfstandig werkwoord

Hij 

kocht 

het

mooie

cadeau.

hulpwerkwoord

zelfstandig werkwoord

Zij

laten

hun

auto

morgen

repareren. 

Doel van de les: 

Je kunt aanw. voornaamwoorden, v. voornaamwoorden, voorzetsels en bijwoorden herkennen. 

Aanwijzende voornaamwoorden

Zoals het woord al zegt, wijst het aanwijzend voornaamwoord (aanw vnw) iets of iemand aan. De meest gebruikte aanwijzende voornaamwoorden zijn: 

deze, die, dit en dat

Andere aanwijzende voornaamwoorden zijn: 

zulke, dergelijke, zo’n, dezelfde. 

Vragend voornaamwoord

Er zijn vier vragende voornaamwoorden (vr.vnw): wie, wat, welk(e), wat voor (een). Ze staan meestal aan het begin van een vraag:

– Wie van jullie wil even een boodschap voor me doen?

– Naar welk land gaat je vriendin op vakantie?

Soms staat een vragend voornaamwoord aan het begin van een zin die gemaakt is van een vraag:

– Hij vroeg wie van ons even een boodschap voor hem wilde doen.

Vragend voornaamwoord

Let op:

• Wie en wat zijn geen vragend voornaamwoord als ze terugwijzen naar een eerder genoemd woord:

– Die leuke jongen over wie je me zojuist vertelde, loopt daarginds.

• Woorden als waar, waarheen, wanneer en hoe zijn geen vragende voornaamwoorden.

Voorzetsel

Een voorzetsel (vz) geeft vaak plaats, tijd of reden/oorzaak aan.

• plaats: aan het water; te Schiedam; bij de bushalte; op de zolder;

• tijd: na de vakantie; tijdens de wandeling; gedurende de lente;

• reden/oorzaak: vanwege de file; door het succes.

Soms is een voorzetsel deel van een vaste combinatie:

op iemands hulp rekenen; in verband met.

Voorzetsel

Let op: delen van scheidbare werkwoorden (aankijken, namaken, uitzwaaien) noem je geen voorzetsel. Deze woordjes horen bij het werkwoord.

– De intercity / komt / over drie minuten / aan. (aan is geen voorzetsel: het hoort bij het werkwoord aankomen)

– De turner / hing / kaarsrecht / aan de ringen. (aan is wel voorzetsel)

Bijwoord

Als een bijwoordelijke bepaling uit één woord bestaat, is dit als woordsoort een bijwoord (bw). Een bijwoord kan van alles aangeven, bijvoorbeeld:

• tijd: gisteren, morgen, straks, vroeger, tegenwoordig;

• plaats: er, daar, hier, nergens, overal;

• zekerheid: absoluut, ongetwijfeld, vast, echt;

• ontkenning: niet, nooit, geenszins.

Bijwoord

Ook de vraagwoorden die je gebruikt om een bijwoordelijke bepaling te vinden (hoe, waar, waardoor, waarheen, waarom, wanneer enzovoort), zijn bijwoorden:

– Wanneer (bwb) / zal / de gymzaal / worden opgeknapt?

Een bijwoord kan ook iets zeggen over een ander woord. Als je een zin in zinsdelen verdeelt, kan het bijwoord onderdeel zijn van een zinsdeel. Een bijwoord kan iets vertellen over:

• een werkwoord (Eske / fietst / snel) ;

• een bijvoeglijk naamwoord (De winkel / verkoopt / heel gezonde mueslirepen) ;

• een ander bijwoord (Geert / liep / bijzonder hard / tijdens de wedstrijd).

Maak de opdrachten van hst. 4, 5 en 6 Grammatica (aanw. vnw, v. vnw, voorzetsel en bijwoord).