Staatsrecht les 2

• Staatsrecht
• MBO
• Studiejaar 1

Staatsrecht

Les 2

Vorige keer:

Staat 

Staatsvorm: gedecentraliseerde eenheidsstaat 

Vandaag:

Actualiteit (verkiezingen)

Staatsvorm en regeringsvorm

Taken Koning

Wanneer spreken we van een staat? (noem de 3 kenmerken)

We hebben vorige week gezien dat NL een gedecentraliseerde eenheidsstaat is. Wat wordt bedoeld met gedecentraliseerd?

Wat houdt het legaliteitsbeginsel in?

1. Dat we een onafhankelijke rechter hebben
2. Dat de wetgevende, de uitvoerende en de rechterlijke macht gescheiden zijn
3. Dat alles wat de overheid doet gebaseerd moet zijn op de wet
4. Dat alles wat de overheid doet legitiem moet zijn

Staatsvorm (2)

democratische rechtsstaat

Rechtsstaat = de macht van de overheid wordt beperkt door:

1. legaliteitsbeginsel

2. onafhankelijke rechter

3. scheiding van de machten

4. grondrechten voor de burgers

Democratie= inwoners kiezen de volksvertegenwoordiging die de wetten maakt!

De rechtsstaat ingezoomd

Legaliteitsbeginsel

Overheid mag alleen handelen op grond van wetten (Lat.: lex, legis)

De wetten mogen (in principe) niet met terugwerkende kracht gelden omdat inwoners moeten weten waar ze aan toe zijn (rechtszekerheid voor de inwoners)

In principe omdat terugwerkende kracht bij het invoeren van gunstige regelgeving wel kan voorkomen. Bij ongunstige regelgeving wordt terugwerkende kracht vooral in het fiscaal recht toegepast, en dan met ingang van de dag van beslissing, niet van bekendmaking in het Staatsblad. Het gaat dan om dagen, niet om maanden. Maar terugwerkende kracht moet altijd restrictief worden toegepast.

Let op: in het Strafrecht is dit uitdrukkelijk verboden!

Dilemma: De wet op het raadgevend referendum is met terugwerkende kracht ingetrokken. Want anders had hier ook nog een referendum over kunnen worden aangevraagd... wat vinden jullie?

helemaal ok

een beetje ok

eerder niet ok

helemaal niet ok.

De rechtsstaat ingezoomd

Onafhankelijke rechters

Rechter oordeelt of een rechtsregel is overtreden en hoe deze moet worden toegepast op een inwoner/bedrijf/overheid.

Alleen rechters mogen gevangenisstraf opleggen , art. 113 GW

Rechter is voor het leven benoemd, art. 117 GW

Dus: de overheid kan hem niet ontslaan!

De rechtsstaat ingezoomd

Scheiding der machten (Montesquieu)

De rechtsstaat ingezoomd

Grondrechten (en mensenrechten)

Burgers hebben grondrechten: bijv. vrijheid van meningsuiting, vrijheid van betoging, recht op gelijke behandeling ezv.

De overheid mag deze alleen soms en met hele goede redenen beperken!

(Naast grondrechten in de GW ook mensenrechten in o.a. het EVRM)

Maak nu opdracht 3

Democratie

art. 4 GW: iedere Nederlander van 18 jaar en ouder mag de volksvertegenwoordiging kiezen of zich laten kiezen!

o.a.:

Leeftijd: sinds 1972 = 18 jaar (wat vinden jullie?)

Geheim: je hoeft niemand te vertellen wat je hebt gestemd!

Vrij: je mag zelf bepalen waar je op stemt

Vrij: er moet iets te kiezen zijn

Regeringsvorm (1) 

Constitutionele monarchie

Monarchie: rol van staatshoofd wordt door erfopvolging verkregen

Dus: Juliana | Beatrix | Willem-Alexander | Amalia |  ?

Constitutioneel (komt van 'constitution'): taken en bevoegdheden van het staatshoofd staan in een Grondwet

Regeringsvorm (2) 

parlementair stelsel

De regering van Nederland bestaat uit de Koning en ministers, art. 42 GW

-  is niet gekozen, maar benoemd (coalitie van de 2e Kamer stelt ministers voor)

- bestuurt het land

Regering moet verantwoording afleggen aan het parlement = de Staten-Generaal (hoogste macht in het land!!!)

- Tweede Kamer (rechtstreeks gekozen door Nederlanders)    +

- Eerste Kamer (gekozen door de Provinciale Staten)

Maak nu opdracht 4

Taken Koning, art. 24 GW

Ceremoniële taken: 

- vertegenwoordigen van Nederland tijdens staatsbezoeken 

- werkbezoeken in provincies en gemeenten

Staatstaken:

- troonrede voordragen (beleid van de regering voor het komend jaar), art. 65 GW

- ondertekenen van wetten en Koninklijke Besluiten. 

Let op: 

Koning is onschendbaar, art. 42 GW

DUS: ministers zijn verantwoordelijk !

Samenvatting

Grondregels staatsrecht: in de Grondwet

Staat: eigen grondgebied, inwoners en overheidsgezag

Staatsvorm NL: 

- gedecentraliseerde eenheidsstaat want meeste regels uit Den Haag, maar ook regels uit de gemeente en Provincie

- democratische rechtsstaat, want legaliteitsbeginsel, onafhankelijke rechters, machtenscheiding en grondrechten; daarnaast algemene, vrije en geheime verkiezingen voor wetgevende macht

Regeringsvorm NL:

- constitutionele monarchie omdat positie Koning geregeld is in de Grondwet

- parlementair stelsel: parlement is de hoogste macht en controleert de regering!