Staatsrecht les 2

• Staatsrecht
• MBO
• Studiejaar 1

Staatsvorm (1) 

gedecentraliseerde eenheidsstaat

Eenheidsstaat=

De meeste rechtsregels komen uit Den Haag:

- het BW, het Wetboek van Strafrecht

Gedecentraliseerd=

Naast centrale regelgeving maken ook Provincies en gemeenten rechtsregels:

- bijv. over hondenbelasting, subsidies voor zonnepanelen

let op: in de staatsrechtsleer worden de begrippen staatsvorm en regeringsvorm vaak synoniem gebruikt. Zie 

chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://scholarlypublications.universiteitleiden.nl/access/item%3A2866452/view

tot invoering van een republikeinse staatsvorm cq. regeringsvorm

Tot welke Provincie behoort Eindhoven?

1. Noord-Brabant
2. Oost-Brabant
3. West-Brabant
4. Zuid-Brabant

Staatsrecht

Les 2

Vorige keer:

Staat

Staatsvorm: gedecentraliseerde eenheidsstaat

Vandaag:

Actualiteit (verkiezingen)

Staatsvorm en regeringsvorm

Taken Koning

Staatsvorm (2)

democratische rechtsstaat

Rechtsstaat = de macht van de overheid wordt beperkt door:

1. legaliteitsbeginsel

2. onafhankelijke rechter

3. scheiding van de machten

4. grondrechten voor de burgers

Democratie= inwoners kiezen de volksvertegenwoordiging die de wetten maakt!

De rechtsstaat ingezoomd

Legaliteitsbeginsel

Overheid mag alleen handelen op grond van wetten (Lat.: lex, legis)

De wetten mogen (in principe) niet met terugwerkende kracht gelden omdat inwoners moeten weten waar ze aan toe zijn (rechtszekerheid voor de inwoners)

In principe omdat terugwerkende kracht bij het invoeren van gunstige regelgeving wel kan voorkomen. Bij ongunstige regelgeving wordt terugwerkende kracht vooral in het fiscaal recht toegepast, en dan met ingang van de dag van beslissing, niet van bekendmaking in het Staatsblad. Het gaat dan om dagen, niet om maanden. Maar terugwerkende kracht moet altijd restrictief worden toegepast.

Let op: in het Strafrecht is dit uitdrukkelijk verboden!

Dilemma: De wet op het raadgevend referendum is met terugwerkende kracht ingetrokken. Want anders had hier ook nog een referendum over kunnen worden aangevraagd... wat vinden jullie?

helemaal ok

een beetje ok

eerder niet ok

helemaal niet ok.

De rechtsstaat ingezoomd

Onafhankelijke rechters

Rechter oordeelt of een rechtsregel is overtreden en hoe deze moet worden toegepast op een inwoner/bedrijf/overheid.

Alleen rechters mogen gevangenisstraf opleggen , art. 113 GW

Rechter is voor het leven benoemd, art. 117 GW

Dus: de overheid kan hem niet ontslaan!

De rechtsstaat ingezoomd

Scheiding der machten (Montesquieu)

De rechtsstaat ingezoomd

Grondrechten (en mensenrechten)

Burgers hebben grondrechten: bijv. vrijheid van meningsuiting, vrijheid van betoging, recht op gelijke behandeling ezv.

De overheid mag deze alleen soms en met hele goede redenen beperken!

(Naast grondrechten in de GW ook mensenrechten in o.a. het EVRM)

1. Zoek op waar de grondrechten staan in de wet 
2. Wat zijn de klassieke en sociale grondrechten?
Maak een tabel met daarin het juiste wetsartikel 

Democratie

art. 4 GW: iedere Nederlander van 18 jaar en ouder mag de volksvertegenwoordiging kiezen of zich laten kiezen!

o.a.:

Leeftijd: sinds 1972 = 18 jaar (wat vinden jullie?)

Geheim: je hoeft niemand te vertellen wat je hebt gestemd!

Vrij: je mag zelf bepalen waar je op stemt

Vrij: er moet iets te kiezen zijn

Regeringsvorm (1) 

Constitutionele monarchie

Monarchie: rol van staatshoofd wordt door erfopvolging verkregen

Dus: Juliana | Beatrix | Willem-Alexander | Amalia |  ?

Constitutioneel (komt van 'constitution'): taken en bevoegdheden van het staatshoofd staan in een Grondwet

Regeringsvorm (2) 

parlementair stelsel

De regering van Nederland bestaat uit de Koning en ministers, art. 42 GW

-  is niet gekozen, maar benoemd (coalitie van de 2e Kamer stelt ministers voor)

- bestuurt het land

Regering moet verantwoording afleggen aan het parlement = de Staten-Generaal (hoogste macht in het land!!!)

- Tweede Kamer (rechtstreeks gekozen door Nederlanders)    +

- Eerste Kamer (gekozen door de Provinciale Staten)

Maak nu opdracht 4

Taken Koning, art. 24 GW

Ceremoniële taken: 

- vertegenwoordigen van Nederland tijdens staatsbezoeken 

- werkbezoeken in provincies en gemeenten

Staatstaken:

- troonrede voordragen (beleid van de regering voor het komend jaar), art. 65 GW

- ondertekenen van wetten en Koninklijke Besluiten. 

Let op: 

Koning is onschendbaar, art. 42 GW

DUS: ministers zijn verantwoordelijk !

Samenvatting

Grondregels staatsrecht: in de Grondwet

Staat: eigen grondgebied, inwoners en overheidsgezag

Staatsvorm NL: 

- gedecentraliseerde eenheidsstaat want meeste regels uit Den Haag, maar ook regels uit de gemeente en Provincie

- democratische rechtsstaat, want legaliteitsbeginsel, onafhankelijke rechters, machtenscheiding en grondrechten; daarnaast algemene, vrije en geheime verkiezingen voor wetgevende macht

Regeringsvorm NL:

- constitutionele monarchie omdat positie Koning geregeld is in de Grondwet

- parlementair stelsel: parlement is de hoogste macht en controleert de regering!

De regering

Regering = Koning + ministers, art. 42 GW

Ministerraad = alle ministers samen (wekelijks teamoverleg over regeringsbeleid, voorzitter: premier)

Kabinet = Ministers + staatssecretarissen ( benoeming bij Koninklijk Besluit)

Kabinetsvorming: na Tweede Kamerverkiezing. Geen wettelijke regels maar ongeschreven recht/gewoonterecht (zie filmpje)

Naam van het Kabinet vaak: naam premier

Kabinetsvorming: na Tweede Kamerverkiezing. Geen wettelijke regels maar ongeschreven recht/gewoonterecht

1) fractievoorzitters benoemen een verkenner voor mogelijkheden van coalities (samenwerking tussen partijen), dan

2) Kamer benoemt informateur om een bepaalde mogelijke coalitie beter te onderzoeken voor een regeerakkoord (samenwerkplan)

3) Formateur = beoogd minister-president zoekt bijbehorende ministers en staatssecretarissen

4) Koning beëdigt

Wat is de naam van het huidige Kabinet?

1. Corona I
2. Schoof I
3. Paars III
4. Rutte IV

Taken regering:

- bestuurt het land (opgedeeld in ministeries)

- maakt wetgeving samen met Staten-Generaal, art. 81 GW 

- Ministers leiden het ministerie; zijn politiek verantwoordelijk

- Staatssecretarissen worden ingezet bij zware ministeries (bijv. financiën);  zijn verantwoordelijk voor hun eigen zaken

Kabinet Schoof I 

Staten-Generaal, art. 51 GW

De Staten-Generaal = Eerste Kamer + Tweede Kamer

Tweede Kamer =  150 leden gekozen via directe verkiezing door Nederlanders, art. 54 GW

Eerste Kamer = 75 leden indirect gekozen via de Provinciale Staten 

Verkiezingen elke vier jaar, art. 52 GW

Wie is onze Koning?

1. Beatrix
2. Catharina-Amalia
3. Willem-Alexander
4. Willem van Oranje

Wie zit er in de regering?

1. De Ministers
2. De Ministers en staatssecretarissen
3. De Koning en de Ministers

Hoe wordt de Eerste Kamer gekozen?

1. direct
2. indirect

Door wie wordt de Eerste Kamers dus gezkozen?

1. de gemeenteraadsleden
2. de ondernemingsraden
3. de provinciale staten

Hoeveel leden heeft de Tweede Kamer?

1. 50
2. 75
3. 150
4. 225