H6 - De Middeleeuwse stad (gilden)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

De Middeleeuwen

De middeleeuwse stad

Tijd van Steden en Staten (1000-1500)

In het wit zie je een stadspoort. Ging je in de Middeleeuwen een stad binnen, dan moest je door de stadspoort. In veel steden werd een hoge en prachtig versierde kerk gebouwd. Op de achtergrond zie je de binnenkant van zo’n kerk.

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je: 

- De sociale lagen in een Middeleeuwse stad benoemen.

- Uitleggen hoe een gilde was georganiseerd.

- Uitleggen hoe mensen hun geld verdienden in de Middeleeuwse stad.

Introductie - 10 minuten

Boek: Lezen H6 Steden in opkomst 

Paragraaf 6.2 en 6.3 

Begrippen uit het boek:
drieslagstelsel, urbanisatie (trek naar de stad), stadsrechten, tol, huisnijverheid, gilde, gezellen, schout, schepenen, patriciers

Al klaar? Probeer een mindmap te maken van deze begrippen waarin je de nadruk legt op de onderlinge relaties tussen de begrippen. 

'Stadslucht maakt vrij'

• Steden zorgden voor meer vrijheden voor de Europese bevolking
• Dat gold voor bijvoorbeeld de boeren.
• Vroege Middeleeuwen: boeren weinig vrijheden (horig)
• Late Middeleeuwen: boeren trekken naar de stad 
• Boeren waren vrij van hun heer wanneer ze éen jaar en één dag in de stad woonden
• Waarom is de stad aantekkelijk?: - Geen herendiensten

                                                                             - Geen belasting betalen aan de heer

  Wie wonen er in de stad?

                              Inwoners van de stad = Burgerij

1. Rijke kooplieden en belangrijke ambachtslieden.

- Zaten in het bestuur van de stad (bovenlaag)

2. Winkeliers en ambachtslieden (middenklasse)

3. Gewone (arme) arbeiders
4. Bedelaars en daklozen

Afhankelijk van de kerk en de rijken

  Werken in een gilde

• Omdat de oogst groter wordt, hoeft niet iedereen meer boer te zijn: er ontstaan andere beroepen: ambachten
  

• Mensen met hetzelfde ambacht zitten in een gilde: een beroepsvereniging van ondernemers met hetzelfde beroep. 

• In het Gilde maakten men onderlinge afspraken  om concurrentie te voorkomen: werktijden, opleiding, prijs en kwaliteit.

   Het gilde controleerde de kwaliteit van de producten en stelde de        verkoopprijs vast.

• Bij ziekte en overlijden kreeg het gezin hulp van het gilde.

De meeste gilden hadden een prachtig gildehuis. Hier werden, behalve vergaderingen, ook feesten gehouden. Heel het leven draaide om het gilde.

Voorbeelden van ambachten in een middeleeuwse stad:

- smid

- bakker

- timmerman

- meubelmaker

- brouwer

- kleermaker

Van leerling 

tot meester

• Je mag alleen een eigen bedrijf hebben, als je lid van een gilde bent.

• Hiervoor moet je eerst meester worden:
  
  

1. Je begon al erg jong als onbetaalde leerling;
2. Daarna werd je gezel; knecht
3. En pas als je meesterproef  (examen) had gedaan kon je meester worden.

Middeleeuwse ambachtslieden aan het werk.

Een voorbeeld van een meesterproef.

Om meester te worden moest een poort worden gemetseld.

Zelf aan de slag!

LB en WB: 6.2 en 6.3 

15, 16, 18, 19, 20, 21, 22, 25, 26, 28, 30 
34, 35, 36, 39, 40, 47.  

Edelen en de stad

Edelen stimuleerden aanvankelijk de ontwikkeling van steden om te profiteren van de toenemende handel. 

Immers: meer handel = meer belasting  

maarrrrrrr.......

Steden worden zelfstandiger

Redenen: ze wilden van hun afhankelijkheid van de adel af (geen herendiensten e.d. meer) en door hun opkomende rijkdom en daarmee macht gingen ze dit afdwingen.

Ze vroegen eigen rechten aan bij de koning! 

Steden krijgen stadsrechten

Door hun rijkdom eisten ze stadsrechten en daarmee recht op zelfbestuur, een eigen rechtbank, markt, wallen of muren en vrijstelling van tol. 

De koning kreeg belasting en troepen (of geld om troepen in te huren) en gebruikten deze ontwikkeling ook om hun eigen macht te vergroten (=centralisatie) ten koste van de edelen. 

Begrippen uit deze lessen

• ambachten
• leerling
• gezel
• meester
• meesterproef
• gilde
• stadsrechten
• tol 
• centralisatie

6.5 en 6.6 Handel en religie 

Brussel en Antwerpen waren bruizende steden. Ook Brugge, Gent, Deventer, Zutphen, Nijmegen en wat later in de tijd Amsterdam werden belangrijke handelssteden. 

Maar ook religieuze spanningen: De komst van Sefardische Joden en kritiek op De Kerk: moderne devotie. 

Lezen: 6.5 en 6.6 
Maken: 65, 66, 67, 69, 72, 75, 80, 81, 82, 83, 85, 90 en 91. 

Leg in je eigen woorden uit wat een gilde is

Hoe heet het landbouw stelsel om de productie te vergroten?

1. staslagstelsel
2. domeinstelsel
3. feodale stelsel
4. drieslagstelsel

Geef een ander woord voor verstedelijking

Tol in de middeleeuwen is

1. kinderspeelgoed
2. belasting over ramen in de steden
3. belasting goederen over wegen te vervoeren
4. belasting om over priveland van leenheren te mogen

Wie zaten er in het bestuur van een middeleeuwse stad?

1. Winkeliers
2. Gewone arbeiders
3. Kooplieden
4. Leerlingen

Een boer is een ambachtsman

1. Waar
2. Niet waar

Een timmerman is een ambachtsman

1. Waar
2. Niet waar

Het gilde controleert de kwaliteit en de prijs van de producten die de gildeleden maken.

1. Waar
2. Niet waar

Als een gildelid ziek is, zorgen de andere leden voor hem en zijn gezin.

1. Waar
2. Niet waar

Als je goed genoeg was, moest je de ????
afleggen. Dat was een soort examen. Als je slaagde, mocht je lid worden van het gilde.

Welk woord moet er op de vraagtekens staan?

1. gilde
2. meester
3. meesterproef
4. leerling

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je: 

- De sociale lagen in een Middeleeuwse stad benoemen.

- Uitleggen hoe een gilde was georganiseerd.

- Uitleggen hoe mensen hun geld verdienden in de Middeleeuwse stad.

Stel een vraag over iets dat je deze les
nog niet zo goed hebt begrepen