Examentraining

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 5,6

herhaling Leesvaardigheid

Theorie

1) aanpak -citeren, taalgebruik beoordelen, basis

2) signaalwoorden, verbanden, tekststructuren en functiewoorden

3) argumentatieve vaardigheden

Gebruik je een strategie om met de tekst te beginnen?
(titel, inleiding, slot, kernzinnen lezen;
signaalwoorden, verwijswoorden en andere belangrijke woorden markeren)

1. Nee, dat kost me veel te veel tijd.
2. Ja, het kost wel tijd, maar ik genoeg tijd en door deze aanpak win ik die tijd terug bij het maken van de vragen
3. Strategie om teksten te lezen? Dit is nieuwe informatie voor me.

Tip: gebruik een slimme strategie, dan doorzie je de belangrijkste zaken van de tekst beter. Vergeet niet de bron te lezen!

Hoe?

1. Lees de titel, inleiding en het slot:

 zo weet je alvast het onderwerp, de mogelijke hoofdgedachte, de tekstsoort en het tekstdoel. 

2. Markeer de belangrijke zinnen (kernzinnen):

zo weet je alvast de belangrijkste informatie

3. Zet voor de alinea's opvallende dingen (functiewoorden, signaalwoorden).Dit kun je ook doen voor de functies van tekstgedeelten.

Zo kun je snel een antwoord vinden. Bijvoorbeeld:

(bij alinea 3)- 'probleemstelling'

(bij alinea 4)-  'voorbeelden'

Citeren

Citeer een zin: Je moet de hele zin citeren (van hoofdletter tot punt --> 'Eerste twee....laatste 2.', r, 5-8. )

Citeer een woord: Je noteert slechts één woord.

Citeer een woordgroep: Je noteert een aantal bij elkaar horende woorden. Vaak is de woordgroep een zinsdeel.

Citeer een zinsgedeelte/zinsnede: Je noteert een stuk van de zin. Het is altijd kleiner dan de zin.

Citeer een tekstfragment: een tekstdeel groter dan 1  zin

Het taalgebruik beoordelen

Bij examenvragen over taalgebruik wordt soms de emotie of de houding van de auteur aangegeven. Jij moet vervolgens vaststellen in welke woorden of zinnen je die emotie/houding tegenkomt. 

Het kan ook andersom: jij moet dan uit het taalgebruik in de tekst de houding van de auteur afleiden of van een aantal zinnen beoordelen of ze die houding bevatten

Taalgebruik in een tekst beoordelen

Emotionele betrokkenheid auteur

• boos
• ironisch: milde spot (bv. door overdrijven of het                                                                                                     tegenovergestelde te zeggen)
• sarcastisch: bijtende spot, scherper en kritischer
• kritisch
• verbitterd
• verwijtend

werken aan:

Bij het bepalen van de hoofdgedachte van een alinea of een groepje alinea's let je vooral op de kernzinnen.

1. Juist
2. Onjuist

De kernzinnen vind je op de voorkeursplaatsen. Waar vind je de kernzin?

1. de eerste zin van een alinea
2. de laatste zin van een alinea
3. de tweede zin van een alinea
4. A, B en C zijn alle drie juist

Tekstsoorten

Drie belangrijkste tekstsoorten:

• Uiteenzetting
• Betoog
• Beschouwing

Tekstdoelen 

• Een schrijver schrijft een tekst met een reden. 
  

       Deze reden noem je het tekstdoel.

• Er zijn verschillende tekstdoelen, bijvoorbeeld:
  

1. Informeren
   
2. Overtuigen
3. Activeren
   
4. Amuseren

Zet de juiste tekstsoorten bij de juiste tekstdoelen.

Tekstdoel Informeren

Tekstdoel Overtuigen

Tekstdoel Amuseren

Tekstdoel activeren

nieuwsbericht

Recensie over mijn gelezen boek

Een mop in een tijdschrift

Een oproep op een website om te gaan protesteren. 

Artikel op website Voedingswijzer om elke dat fruit en groente te eten.

Spelhandleiding hoe je 'Yahtzee' moet spelen.

Tip: De meeste examenteksten zijn geen pure uiteenzettingen. Meestal zijn het betogen en/of beschouwingen. Meestal is er sprake van een gemengde tekstsoort. 

Signaalwoorden

en tekstverbanden

Toelichting

Voorwaarde

Opsomming

Samenvatting

Signaalwoorden van oorzaak&gevolg

Signaalwoorden van tegenstelling

Vergelijking

Doel-middel

om te

net als

echter

doordat

kortom

ten tweede

mits

bijvoorbeeld

als

zo

al met al

soortgelijke

hierdoor

waardoor

maar

daarentegen

ook

Er zijn nog veel meer signaalwoorden; kijk daarvoor in je examenbundel 

Tekststructuren

Waarom is het nuttig om te weten welke tekststructuren er zijn?

...een lastig onderdeel, als je het niet begrijpt...

Meer over functiewoorden: zie de theorie in de examenbundel

Tip: leer de woorden niet, maar probeer te begrijpen wat een functiewoord betekent. 

Stel jezelf de vraag: in wat voor soort situaties zou je dit functiewoord tegenkomen in de tekst?

Welk functiewoord? Waarom heeft de ene cultuur zich sinds de ijstijd ontwikkeld tot een hoogtechnische samenleving, terwijl de andere amper de beginselen van de landbouw onder de knie heeft gekregen?

1. Bewering
2. Constatering
3. Verklaring
4. Vraagstelling

Welk functiewoord?
"Ik heb mijn verstandskiezen laten trekken, omdat er last van kreeg."

1. Afweging
2. Verklaring
3. Voorwaarde
4. Bezwaar

Stelling, argument, tegenargument, aanbeveling en samenvatting zijn voorbeelden van

1. signaalwoorden
2. verbindingswoorden
3. kernwoorden
4. functiewoorden

Wat is het verschil tussen een signaalwoord en een functiewoord?

1. Een functiewoord geeft een verband aan, een signaalwoord niet.
2. Een functiewoord staat niet altijd in de tekst, een signaalwoord wel.
3. Er is geen verschil.
4. Er zijn minder functiewoorden dan signaalwoorden.

Welk functiewoord? Volgens de Amerikaanse bioloog en vogelkenner Jared Diamond zijn het de klimatologische omstandigheden en andere geografische omgevingsfactoren die het historische lot van een volk bepalen.

1. Verklaring
2. Toelichting
3. Voorwaarde
4. Weerlegging

Argumenteren

FEITELIJK

WAARDEREND

normen en waarden

vermoedens

feiten

onderzoek

ervaring (empirisch)

geloof

gevoel of emotie

Standpunt: 
Maastricht is een prima stad om een 

excursie voor CKV te organiseren. 

Waarderend argument

Feitelijk argument

In Maastricht kan je verschillende musea en galeries bezoeken.

Maastricht heeft een gezellige binnenstad.

Standpunt: 

Je kunt beter met het openbaar vervoer naar Rotterdam gaan.

Waarderend argument

Feitelijk 

argument

Reizen met het OV is veel rustiger.

Het OV is goedkoper dan de auto.

Hij is immers veruit de beste in de debatten.

Ik denk dat Geert Wilders de verkiezingen wel gaat winnen.

standpunt

feitelijk argument

waarderend argument

dus lijkt het mij verstandig om scooters te verbieden.

Je loopt met een scooter een grotere kans op een ernstig ongeluk dan op een fiets

standpunt

feitelijk argument

waarderend argument

Hoe heet deze argumentatiestructuur?

1. Enkelvoudige argumentatie
2. Onderschikkende argumentatie
3. nevenschikkende argumentatie met onafhankelijk argument
4. Nevenschikkende argumentatie met afhankelijk argument.

Wat is het verschil tussen
een argumentatiestructuur / een argumentatieschema?

1. Er is geen verschil
2. Een argumentatiestructuur maakt duidelijk hoe het standpunt en de argumenten zijn geordend t.o.v. elkaar
3. Dat zoek ik op!
4. Een argumentatiestructuur maakt samenhang duidelijk aan de hand van 6 mogelijke schema's, zoals vergelijking, kenmerk, voor- nadelen

........SCHEMA!

....STRUCTUUR

Even een kleine herhaling....

Over welke drogredenen hebben wij het hier?

Ik heb geen zin in eten, want ik heb geen trek

1. ontduiken van bewijslast
2. cirkelredenering
3. beroep op traditie
4. vertekenen standpunt

Tegenwoordig heeft elke leerling een smartphone. Het is logisch dat ze daardoor niet opletten in de les.

1. Vals dilemma
2. Verkeerde vergelijking
3. Oorzaak-gevolg
4. Ontduiken bewijslast

Belgen zijn slimmer dan Nederlanders. De winnaar van het Groot Dictee is immers meestal een Belg.

1. Overhaaste generalisatie
2. Oorzaak-gevolg
3. Verkeerde vergelijking
4. Cirkelredenering

Ik ga mijn examen Nederlands zonder voorbereiding een voldoende halen. Wie zegt dat ik dat niet kan?

1. ontduiken bewijslast
2. onjuist beroep op autoriteit
3. cirkelredenering
4. onjuiste oorzaak-gevolgrelatie

Beste manier van voorbereiden?

1. Maak (een gedeelte van ) examens echt geconcentreerd en vergelijk kritisch je antwoorden met het correctiemodel.

2. Welke SOORT vragen gaan steeds fout?

3. Zoek via YouTube filmpjes over de tips en trucs voor het maken van een examen.

4. Neem fijne pennen en goede markeerstiften mee naar het SE

Voorkom onnodige fouten

Voorkom onnodige fouten zoals:

• Te veel woorden noteren (schrijf een korte samenvatting in een kladversie/herhaal de vraag in je antwoord);
• Noteren van een citaat (zinnen of zinnen);
• Onduidelijke/onleesbare woorden/letters;
• Lees eerst de hele tekst voordat je aan de vragen begint;
• Beantwoord open vragen met informatie uit de tekst;
• Sla nooit een vraag over