UL 5.2 + 5.3 (en/of) 5.4 het zenuwstelsel 1m/h

• Biologie
• Middelbare school
• mavo, havo
• Leerjaar 1

Alleen een markeerstift op tafel

• Kijk zelf na of er goed is nagekeken.
• Lees de vraag en je antwoord als je een vraag dus fout had. 
• het ik iets fout gerekend, wat wel goed is, omcirkel dan jouw antwoord. 

Open je boek op blz. 82

Maak een begrippenlijst;

van alle blauwe woorden van blz. 82 + 83 

(op een los blad/in een schrift)

Basisstof 1 Je omgeving waarnemen

zintuig; een orgaan dat op prikkels reageert

 

prikkel; een invloed uit de omgeving op een organisme

zintuigcellen; cellen in de zintuigen die zijn aangesloten op zenuwen

impuls; elektrisch signaal dat van de zintuigen door zenuwen naar de hersenen wordt geleid

zintuigstelsel; alle zintuigen samen

warmtezintuigen; reageren wanneer de huid in aanraking komt met iets wat warmer is dan de huid

koudezintuigen; reageren wanneer de huid in aanraking komt met iets wat kouder is dan de huid

drukzintuigen; reageren wanneer er op de huid wordt gedrukt

tastzintuigen; reageren op lichte aanrakingen

pijnpunt; uiteinde van bepaalde zenuwen waarmee je pijn waarneemt

Boek voor nu dicht op tafel

Planning

• openingsopdracht = 5.1 afronden   
• Leerdoelen + uitleg 5.2 ?
• opdrachten maken 5.2
• Leerdoelen + uitleg 5.3
• Leerdoelen + uitleg 5.4
• Huiswerk opgeven + daar alvast mee starten

Maak nu in je boek 

op blz. 92 t/m 97

van 5.2 opdracht 1 t/m 4 + 6 t/m 8

(waarvan 1 in je werkboek inkleuren)

leerdoelen 5.2

• Ik kan de bouw en functies van de huid beschrijven.
• Ik kan benoemen hoe je verschillende geuren ruikt.
• Ik kan benoemen hoe je verschillende smaken proeft.  

De opperhuid

De huid bestaat uit 2 lagen:

de opperhuid en de lederhuid.

De opperhuid zelf bestaat ook weer uit 2 delen:

• Hoornlaag
• Kiemlaag

Hoornlaag:

• Hoornlaag de bestaat uit resten van dode cellen.
• De hoornlaag beschermt tegen beschadiging en uitdroging, ziekteverwekkers.

Kiemlaag:

• De kiemlaag bestaat uit levende cellen.
• De onderste laag cellen van de kiemlaag deelt zicht voortdurend.
• Daardoor komen er steeds nieuwe kiemlaagcellen bij.
• De bovenste kiemlaagcellen schuiven op naar buiten en verhoornen.  Dat wil zeggen dat ze hoornstof aanmaken. 
• Hoornstof komt ook voor in nagels en haren.  Als de cellen zijn verhoornd, sterven ze af. 

• In de lederhuid liggen de warmte-, koude-, druk- en tastzintuigen.

• Daarin liggen de tastzintuigen net onder de kiemlaag in de lederhuid.

• De drukzintuigen liggen dieper in de lederhuid. 

In de lederhuid liggen:

• haarzakjes
• zintuigen
• bloedvaten
• zweetklieren

Onder lederhuid: onderhuidsbindweefsel

In de lederhuid, maar ook nog in de kiemlaag liggen pijnpunten. 

In de lederhuid liggen:

• haarzakjes
• zintuigen
• bloedvaten
• zweetklieren

Onder lederhuid: onderhuidsbindweefsel

Lederhuid

Haarzakjes	Waaruit haren groeien. Aan elk haar zit een spiertje.
Talgkliertjes	Die maken talg. Talg is vettig en houdt zo de haren en de hoornlaag soepel.
Zweetkliertjes	Die produceren zweet. Door verdamping van zweet koelt je lichaam af.
Zintuigen	Waarmee je de omgeving waarneemt
Bloedvaatjes	Die de huid voorzien van stoffen

Zintuigen in je huid

Warmtezintuigen reageren als je huid iets aanraakt dat warmer is dan je huid.

Koudezintuigen reageren als je huid iets aanraakt dat kouder is dan je huid.

Drukzintuigen reageren als er op je huid wordt gedrukt.

Tastzintuigen reageren op een lichte aanraking van je huid.

Pijnpunten nemen pijn waar.

Met je tastzintuigen kun je waarnemen hoe voorwerpen aanvoelen, bijvoorbeeld glad, ruw, hard of zacht. De tastzintuigen liggen in tastknopjes.

Onderhuids bindweefsel;

Hierin ligt vet opgeslagen dat dient als reservevoedsel. 

Het vet vormt ook een isolerende laag, die warmteverlies van het lichaam tegengaat.  

Brandwonden

Een brandwond is een beschadiging van de huid die wordt veroorzaakt door warmte, een chemische stof of elektriciteit.

Op de plaats van een brandwond is de huid stuk en is de dus geen bescherming meer.  Bacteriën kunnen dan gemakkelijk binnendringen, waardoor een infectie kan ontstaan. 

Ook verlies je meer vocht en warmte.

Reukzintuig in je neus.

• Boven in je neusholte bevindt zich het reukzintuig.

• De reukzintuigcellen liggen in het neusslijmvlies.

• Ze worden geprikkeld als er geurende gassen bij komen en sturen dan impulsen naar de hersenen.

• De meeste geuren bestaan uit verschillende geurstoffen. 
• In de neusholte liggen verschillende typen reukzintuigcellen.

• Elk type is gevoelig voor een bepaalde geurstof. 

proeven

In  het oppervlak van de tong bevindt zich 

het smaakzintuig.

Over je tong lopen veel fijne groefjes. 

Aan de zijkanten van die groefjes. 

In de smaakknopjes liggen smaakzintuigcellen. 

De smaakzintuigcellen in de tong kunnen 5 verschillende smaken onderscheiden: zoet, zout, zuur bitter en umami (´hartig´). 

Voor elk van deze 5 smaken zijn er aparte smaakknopjes. 

Maak nu in je boek 

op blz. 92 t/m 97

van 5.2 opdracht 1 t/m 4 + 6 t/m 8

(waarvan 1 in je werkboek inkleuren)

5.3

Leerdoelen

Ik kan uitleggen hoe het gehoor- en gezichtszintuig werken.

• Ik kan de delen van het oor benoemen met hun functie.
• Ik kan de bouw en de werking van het oog beschrijven.

het oor 

Het Oog (buitenkant)

Het Oog (binnenkant)

Pupilreflex

Buurman of buurvrouw sluit de ogen voor 5 seconden.

De ander kijkt goed naar de ogen.

Open je ogen. Let op de pupillen!

Wissel om!

• Bij zwak licht wordt de pupil juist groter. 

• Bij veel licht wordt de pupil klein. 

Werking van ogen

Lichtstralen gaan eerst door de lens. De lens kan boller en platter worden. Op die manier zorgt de lens ervoor dat de lichtstralen precies op de gele vlek vallen. Je ziet dan scherp. De lens keert het beeld ook om, maar dat wordt weer ´rechtgezet' door je hersenen. 

Bijziend / Verziend

Bijziend -> ziet goed dichtbij;

Ooglens te bol of oogbol te lang

Verziend -> ziet goed verweg;

Ooglens te plat of oogbol te kort

Ga nu aan de slag met het maken van:

Maak online van thema 5

 - van basisstof 5.3 opdracht 1 t/m 5 + 7 + 8 + 9AB (blz. 102 t/m 108)

Let op; in je werkboek moet je inkleuren 1b + 2b (samen 3 tekeningen!)

Bekijk dit filmpje als je afwezig was tijdens de uitleg (X) of als je 5.3 moeilijk vindt; https://www.youtube.com/watch?v=JzKoldVkIFQ&list=PLr1tx9agautFk9ERSWim57BNugXbeI63P&index=3

Boek dicht op je tafel

Leerdoelen 5.4

1. Ik kan de bouw en functies van het zenuwstelsel beschrijven.
2. Ik kan de bouw van zenuwcellen en zenuwen beschrijven.

Bouw zenuwstelsel

• Centrale zenuwstelsel (CZ):      hersenen en ruggenmerg.
  
  
• Zenuwen:
  Verbinden CZ met alle lichaamsdelen.

Het ruggenmerg bestaat uit zenuwen

Werking zenuwstelsel

- Even bedenktijd............

- Wat zie je hier gebeuren en hoe lopen de prikkels/ impulsen enz.

Werking zenuwstelsel

1. Zintuigen vangen de prikkels op.
   
2. Zintuigcellen zetten deze om in impulsen. 
3. Impulsen gaan via de zenuwen naar het ruggenmerg.

Werking zenuwstelsel

4. Impulsen gaan via het ruggenmerg naar de hersenen.

5. De hersenen verwerken de impulsen wat zorgt voor bewustzijn.

Werking zenuwstelsel

6.  Nieuwe impulsen gaan via de zenuwen naar de spieren en klieren.

7. De spieren en klieren zorgen voor bepaalde reactie. 

(bewegen en speeksel maken)

Het zenuwstelsel heeft dus 2 functies:

• verwerken van de impulsen die van de zintuigen af komen
• regelen van de werking van spieren en klieren

Zenuwcellen

Het zenuwstelsel bevat miljoenen  zenuwcellen. 

Elke zenuwcel is opgebouwd uit een cellichaam en uitlopers. 

Zenuwen

In het lichaam wordt nooit één impuls via één uitloper naar het CZ of naar een spier of klier geleid. 

In werkelijkheid worden via duizenden uitlopers tegelijk impulsen geleid. 

Zenuwen

De uitlopers liggen bij elkaar in een zenuw. Elke uitloper in een zenuw is omgeven door een dun laagje. Dat laagje isoleert de uitlopers van elkaar. Om de zenuw heen ligt ook weer een stevige laag die bescherming biedt. 

Ga aan de slag met het maken van:

Maak van thema 5 - 

• Maak online van basisstof 5.3 opdracht 1 t/m 5 + 7 + 8 + 9AB 
• Maak in je werkboek van 5.4 - opdracht 1  + 5  EN
• Maak online van 5.4 - opdracht 2+3+4+6+7+8 

Wat niet af is, wordt automatisch huiswerk voor volgende les!

Wat is het verschil tussen een prikkel en
een impuls?

Wat is het verschil tussen iets horen/zien
en iets waarnemen?

Hoe heten de verschillende lagen
van de huid?

Welke route legt het geluid af totdat het een impuls wordt?

Wat is de functie van het netvlies?

1. Het oog voorzien van voedingsstoffen
2. Het licht omzetten in een impuls
3. Zorgen dat je scherp ziet
4. De impulsen vervoeren naar de hersenen?

Jan-Klaas zit altijd achterin de klas, maar hij kan het bord niet goed zien? Hij gaat naar de opticien om zijn ogen op te laten meten. Wat zal de opticien tegen hem zeggen en hem adviseren?