6.1 De Verlichting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

6.1 De Verlichting

Lesdoel

Aan het einde van de les kun je de kenmerken van de Verlichting noemen en ken je een aantal belangrijke verlichte denkers. 

De Verlichting

• kritisch op de samenleving en de rol van de kerk
• opvoeding en scholing: om de samenleving te verbeteren

De Verlichting

• Periode (vanaf ongeveer 1700) waarin mensen hun kennis (willen) vergroten, door steeds meer uit te gaan van het verstand.
• Ze waren daarbij kritisch: niet zomaar alles aannemen omdat een koning of de kerk dat zegt.


• Ze vinden dat iedereen vrij en gelijkwaardig moet zijn: arm of rijk, slim of dom

Nadenken over: God

• twijfel over de rol van God
  
• twijfel over de Bijbel 
• afwijkende meningen niet verbieden of vervolgen 

• let op: meeste verlichte denkers wel gelovig

Voltaire

• God heeft de wereld, de mens en de natuurwetten geschapen, maar bemoeit zich niet meer actief met de wereld 

• mechanistisch wereldbeeld

Spinoza

• God is geen persoon (op de achtergrond), maar 
• God is in alles in de natuur

• Maar: zelfs in de Republiek mochten zijn ideeën niet gepubliceerd worden.
• Ongodisme

Nadenken over: Politiek en staat

3 belangrijke nieuwe ideeën:

• John Locke: natuurlijke rechten
• Rousseau: volkssouvereiniteit
• Montesquieu: trias politica

John Locke

• natuurlijke rechten: recht op leven, bezit en vrijheid

('mensenrechten')

• regering regeert op basis van vertrouwen

maakt de wetten

voert de wetten uit

controleert of burgers zich aan de wetten houden

Jean-Jacques Rousseau 

• Volkssoevereiniteit (macht ligt bij het volk)

• Regering is alleen uitvoerder van de wil van de burgers

Nadenken over: rechtspraak

• bewijs vaak onbetrouwbaar: bekennen na marteling

• lijfstraffen: irrationeel
  

Nadenken over: ontwikkeling van volkeren

• geschiedenis is lang proces van vooruitgang
•  samenleving verbetert steeds

• kijk op 'primitieve' volkeren
• Europees superioriteitsgevoel

Verlichting

Rationeel denken en vrijheid leiden tot een betere wereld

Leg uit dat deze bron een voorbeeld is van verlicht denken.

0

1755

De ramp van Lissabon

Je ziet een computeranimatie van de ramp van Lissabon.

Daarna komt een vraag.

0

Ramp van Lissabon (1755): a. Probeer te bedenken waarom deze ramp op veel verlichte denkers zoveel indruk maakte. b. Gaat continuïteit en verandering hier samen? Leg uit!

Leg uit dat Belle van Zuylen aan de ene kant wel een product van de verlichting was, en aan de andere kant niet