2.2 Exogene processen aan het aardoppervlak

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

2.2 Exogene processen 

Het grote plaatje

Gesteente kringloop

Hydrologische kringloop

Waarom groeien bergen niet door?

Verwering

Beschrijving van de openingsfoto

Mechanische verwering in Yosemite National Park, V.S.

Lesdoel(en)

Aan het einde van de les kan je:

(8) het verband tussen verwering en klimaat beschrijven;

(9) aangeven wat de oorzaken zijn van de transport van
       verweringsmateriaal;

(10) de gevolgen benoemen van dit transport;

Benodigde voorkennis 

Je weet wat exogene krachten zijn;
Je weet wat verwering is;
Je kent de gesteente kringloop;
Je weet wat het verschil is tussen erosie en sedimentatie

Het grote plaatje

Verwering

Mechanische verwering

Chemische verwering

verwering waarbij gesteente verbrokkelt zonder dat de samenstelling verandert

Het oplossen van gesteente door de inwerking van water, zuren en zuurstof.

Verwering door temperatuurverschillen

• Iets dat opwarmt, zet uit. Iets dat afkoelt krimpt (meestal)
• Steen warmt overdag op, koelt in de nacht af 
  
• Uitzetten, krimpen, uitzetten, krimpen --> Scheuren 

               Steen breekt open / kapot

In welke gebied zal vooral verwering door temperatuurverschillen optreden?

A: Tropisch regenwoud

B: Woestijn

C: Gebergtes

D: Noord- en Zuidpool

Verwering door vorst (vorstverwering)

• Water komt in kieren,  
  
• Het gaat vriezen 
  
• Bevroren water (ijs) zet uit 
  
• IJs drukt de steen uit elkaar
  
• Steen breekt 
  

In welk gebied zal verwering door vorst vooral voorkomen?

A: Tropisch regenwoud

B: Woestijn

C: Gebergtes

D: Noord- en Zuidpool

Verwering door wortels (biologische verwering)

• Wortels zetten uit, 
  
• in de kieren van de steen (vergelijkbaar met vorstverwering) 
  
• en duwen de steen uit elkaar
  
• waardoor de steen uit elkaar valt 
  

In welk gebied komt verwering door boomwortels veel voor?

A: Tropisch regenwoud

B: Woestijn

C: Gebergtes

D: Noord- en Zuidpool

Chemische verwering

Wat zijn chemische reacties?

Iets lost op:

• Denk aan suiker dat oplost in (heet) water, zoals thee
  
• Of zout in water in de zee
  
• Mineralen in gesteenten lossen op; de oude steen vergaat! 
  

vb chemische verwering

1. Mineralen lossen op in water.  Zuren in water tasten gesteente aan. Bekend voorbeeld is oplossen kalksteen.
2. Water + zuurstof = roesten van ijzerdeeltjes

In welk gebied komt chemische verwering het meest voor?

A: Tropisch regenwoud

B: Woestijn

C: Gebergtes

D: Noord- en Zuidpool

Zelfstandig lezen en verwerken

Lezen paragraaf 2.2

Maken opgave 1 t/m 4

Verband verwering en klimaat

Hoe kouder en droger ................

Hoe natter en warmer .................

Welke soorten verwering zijn er?

Verwering

Al het gesteente verweert uiteindelijk tot kiezels / zand /klei.

Factoren

• Klimaat

• Aard moedergesteente (hardheid / scheuren)
• Aanwezigheid dekkende bodemlaag
• Tijd

Chemische verwering verloopt sneller als:

- de temperatuur hoog is

- de vochtigheid hoog is

- het gesteente bedekt is met planten/bomen/mos

Fysische verwering verloopt sneller als:

- de temperatuur sterkt wisselt

- de temperatuur regelmatig de 0 graden passeert

-het gesteente bloot ligt

Noordpool

Poolcirkel

Gematigde zone

Subtropen

Aride zone

Tropen

Zwaartekracht

Aardverschuivingen: alle bewegingen van verweringsmateriaal die veroorzaakt zijn door zwaartekracht. 

Drie factoren beinvloeden het naar beneden glijden:

1. Aard van het materiaal: hoekig of rond
2. Steilheid helling
3. Verzadiging van water

Massabeweging

Aardverschuivingen: alle bewegingen van verweringsmateriaal die veroorzaakt zijn door zwaartekracht. 

Soorten:

• Vallend gesteente
• aardverschuiving
• modderstroom
• kruip

Te zien aan: puinhelling

Voorbeeld

Het gesteente gaat kapot,
wat gebeurd er daarna?

Het verweerd materiaal wordt getransporteerd
en gesedimenteerd

Zwaartekracht

Wind

Water

IJs

Zelfstandig lezen en verwerken

Lezen paragraaf 2.2

Maken opgave 6 & 8

Klaar? 5 & 7

Afsluitende foto

Wat zie je?

Waar komt het voor?

Waarom komt dit hier voor?

Is dit gewenst?

Komt dit overal zo voor? 

Beschrijving van de afsluitende foto

Mudflow in Brazilië (petropolis)

https://www.theguardian.com/world/gallery/2011/jan/12/brazil-landslides-leave-hundreds-dead

W

WAT GEEFT DE KAART WEER (LEGENDA)?

A

Algemene patroon?
WAAR VEEL? WAAR WEINIG? GEBRUIK SPREIDINGSWOORDEN

U

Uitzonderingen

WELKE GEBIEDEN VALLEN BUITEN HET ALGEMENE PATROON?

W

Windrichtingen. 

BESCHRIJF MET BEHULP VAN WINDRICHTINGEN (EN TOPONIEMEN)

Woordenboek

Vul je persoonlijke woordenboek aan met de 

woorden die je nog niet kent:

Verwering

Aardverschuiving

Puinhelling

Transport

Erosie

Sedimentatie

Oud examenopdracht

      Opdrachten            Bronnen            Antwoorden

Samenvatting

Atlaskaarten