Thema 3 - Gaswisseling en uitscheiding

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Thema 3

Gaswisseling en uitscheiding

BINAS tabellen 82D, 83, 85, 87A-B

Basisstof 1

- Je kunt van delen van het ademhalingsstelsel de functies en kenmerken benoemen

- Je kunt beschrijven hoe zuurstof en koolstofdioxide door bloed worden getransporteerd

- Je kunt bij insecten en vissen beschrijven hoe gaswisseling plaatsvindt en hoe zuurstof naar de cellen wordt getransporteerd

De wet van Fick

Transport O₂

• Hemaglobine: vier heemgroepen met ijzeratoom
• Als zuurstof bindt aan ijzer vormt het oxyhemoglobine
• Hb + O₂ ↔ HbO₂
• Hoge zuurstofspanning: bindt zuurstof (reactie naar rechts)
• Lage zuurstofspanning: zuurstof laat los (reactie naar links)

Bohr-effect

• Actief weefsel lagere pO₂, dus minder zuurstofverzadiging Hb
• Actief weefsel hogere pCO₂, lagere pH, meer zuurstofmoleculen komen vrij
• Hoge temperatuur zorgt ervoor dat er meer zuurstof vrijkomt uit oxyhemoglobine

Transport CO₂

• Deel als CO₂ door bloedplasma vervoerd
• Deel CO₂ gebonden aan hemoglobine
• Grootste deel bindt met water tot H₂CO₃, valt uiteen tot HCO₃^- (ook door koolzuuranhydrase) en diffundeert naar bloedplasma. Ladingsverschil rode bloedcellen opgelost door Cl^-, vrijgekomen H⁺ gebonden aan hemoglobine, O₂ komt vrij

Transport CO₂

• Longhaarvaten opgeloste CO₂ vanuit bloedplasma naar alveolaire vocht
• Hemoglobine gebonden CO₂ en H⁺ komt vrij
• HCO₃^- vanuit bloedplasma naar rode bloedcellen, vormt H₂CO³ met H⁺ , wordt door koolzuuranhydrase meteen gesplitst in CO₂ en H₂0

Tracheeën

Kieuwen

Via welke stof kunnen zuurstofmoleculen diffunderen naar de cellen?

1. Bloedplasma
2. Weefselvloeistof
3. Lymfe

Basisstof 2

- Je kunt uitleggen op welke wijze longventilatie tot stand komt

- Je kunt beschrijven hoe het longvolume verandert tijdens ventilatiebewegingen

- Je kunt beschrijven hoe de ademfrequentie wordt geregeld

Interpleurale ruimte

• Dunne laag vloeistof in ruimte tussen longvlies en borstvlies
• Lagere druk dan buitenlucht

Luchtdruk

Respirogram

• V = ademvolume
• IRV = inspiratoir reservevolume
• ERV = expiratoir reservevolume
• RV = restvolume
• VC = vitale capaciteit

Chemoreceptoren

Rekreceptoren

Basisstof 3

- Je kunt de bouw, werking en functies van de lever beschrijven en je kunt uitleggen hoe het interne milieu min of meer constant wordt gehouden door de lever (homeostase)

Bouw lever

• Op hoekpunt elk leverlobje aftakkingen poortader, leverslagader, galgang
• Midden leverlobje aftakking leverader

Cellen leverlobjes produceren gal

Afbraak bilirubine

Koolhydraatstofwisseling

Eiwitstofwisseling

Lipidenstofwisseling

Detoxificatie

Basisstof 4

- Je kunt de bouw, werking en functie van de nieren en de urinewegen beschrijven

- Je kunt uitleggen hoe het interne milieu min of meer constant wordt gehouden door de nieren (homeostase)

Nieren

• Uitscheiding afvalstoffen (ureum), lichaamsvreemde stoffen (medicijnen), overtollig water en zouten
• Osmotische waarde inwendig milieu constant houden

Nieren

• In nierschors en niermerg liggen nefronen
• Nefronen bestaan uit nierbuisjes
• Nierbuisjes monden uit in verzamelbuisjes en die weer in nierbekken
• Nierbuisje start met nierkapseltje (kapsel van Bowman), heeft twee gekronkelde delen en een lus (lis van Henle)
• Haarvaten uit nierslagader: glomerulus
• Diameter afvoerende arteriolen klein, zorgt voor hoge bloeddruk glomerulus
• Veroorzaakt ultrafiltratie naar nierkapsel

Basisstof 5

- Je kunt de bouw en functie van de huid beschrijven

- Je kunt uitleggen hoe het interne milieu (lichaamstemperatuur) min of meer constant wordt gehouden door de huid (homeostase)

De huid

• Bescherming
• Waarneming
• Thermoregulatie 

• Ademhalingsstelsel, diffusie, transport O2 en CO2 
• Longventilatie, longvolume, ademdrang
• Lever onderdelen en werking
• Nier onderdelen en werking
• Huid functies

https: