Executieve functies als zorgverlener

• Executieve functies
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Executieve functies  zorgverlener

Doelgroepen 

• verstandelijk beperkt
• verslaafd
• dementerend
• kinderen met gedragsproblemen
• burn-out/ depressief
• lichamelijk beperkt 

Hersen ontwikkeling

• Van achter naar voren
• Van binnen naar buiten

Limbisch systeem = genot en emotie.
Amygdala: angst
Thalamus: zintuigelijke prikkels naar hersenschors

Intelligentie 

Statische intelligentie 
Fluïde intelligentie

Frontaal kwab

• 25 jaar
• oefening
• omgeving
• cultuur
• voeding 
• aanleg
• "ziektebeelden"

executieve functies?

Bewust gedrag aan sturen

• wanneer is het bewust- onbewust gedrag 
• e.f.'s en aangeleerd gedrag/ routine 
• e.f.'s invloed op nadenken - doen 

Zonder werkende executieve functies, geen aangestuurd gedrag.

Executieve functies 

Dawson:

Denken (cognitie): 

Werkgeheugen 

Planning 

Organisatie 

Timemanagement 

Metacognitie 

Doen (gedrag):
Responsinhibitie
Emotieregulatie
Volgehouden aandacht
Taakinitiatie
Doelgericht gedrag

Flexibiliteit

Uitwerking.

• Observatie
• Coaching
• Opdrachten
• Evaluatie
• Leerstrategie
• Lessugesties
• Spel/ ontwikkel component

Executieve functies

Responsinhibitie

• Eerst nadenken voordat je iets doet of zegt.
• Stop of pauzeknop kunnen gebruiken.

Werkgeheugen

• Informatie in je geheugen houden bij het uitvoeren van complexe taken.
• Bewust zijn van hoe je leert.

Emotieregulatie

• Emotie en gedrag kunnen sturen.
• Leren omgaan met tegenslagen of teleurstellingen.
• Passend gedragen in verschillende omstandigheden.

Volgehouden aandacht

• Aandachtig blijven ondanks honger, ongemak etc.
• Afleiding kunnen parkeren of stoppen.
• Langere concentratie kunnen trainen 

Taakinitiatie

• (Op tijd) aan een taak beginnen.
• Een juiste werkplek kunnen vinden.
• Vlot beginnen, jezelf klaarmaken om te beginnen.

Plannen

• Een plan maken en kunnen beslissen wat eerst komt en wat kan wachten. 
• Bedenken wat je nodig hebt voor je werk en dat verzamelen voor je begint.
• Inschatten hoeveel tijd een taak je kost

Organisatie

• Informatie en materialen kunnen ordenen.
• Weten waar alles staat  en kunnen opruimen.
• Spullen bij je hebben en bij elkaar houden.

Timemanagement

• Tijd inschatten, kunnen verdelen en deadlines halen.
• Gevoel voor tijd ontwikkelen.
• Een plan maken, rekening houdend met tegenslag, ruimte voor ontspanning en nadenk tijd.

Doelgericht gedrag

• Je eigen doelen kunnen bepalen of herkennen.
• Je eigen doelen (met hulp) kunnen behalen.
• Je niet laten afleiden, of je taken weer oppakken na afleiding
• Je niet op een zijspoor laten brengen (associatief gedrag)

Flexibiliteit

• Flexibel omgaan met veranderingen of tegenslag. 
• Meer dan 1 oplossing kunnen bedenken voor een probleem.
• Als het niet lukt meerdere manieren proberen

Metacognitie

• Een stapje terug doen om je jezelf en de situatie te overzien.
• Nadenken over jouw eigen denken.
• reflecteren op hoe je iets hebt gedaan en een plan maken hoe je iets gaat doen in de toekomst.

Belang van taal en reflectie

Volgens verschillende pedagogen is het werken in een feedback cultuur de beste manier om te leren. (J.Hattie)
Hoe minder actieve taal er beschikbaar is (woordenschat) hoe minder goed iemand gebruik kan maken van feedback en metacognitie.
Plaatjes, foto vragen, expressie in het algemeen ondersteund hierbij.

Leren zichtbaar maken

Om het leren zo optimaal mogelijk te laten verlopen en de executieve functies te gebruiken en te versterken, kun je het leren zichtbaar maken.
Leren door te kijken, luisteren, ruiken, voelen, proeven en te doen.

Eerst geleid, dan begeleid en vervolgens zelfstandig.

Als zorg verlener

• actie in de omgeving
• actie in en voor de zorgvrager zelf 
• actie in jouw eigen e.f's vergroten en aanbieden

Interventie 1.

Ingrijpen op het niveau van het individu

Manieren  aanleren om de benodigde executieve functies te ontwikkelen of te verfijnen of  gebruik te maken van executieve functies die  slechts terughoudend gebruikt worden.

• Growth mindset
• Complimenten
• Opbouwen tijd of complexiteit

Interventie 2

Ingrijpen op het niveau van de omgeving

Omstandigheden of situaties buiten het individu worden veranderd om de executieve functies te verbeteren of om de gevolgen van zwakke executieve functies te verminderen.

• Kleinere groep
• Taak aanpassen
• Prikkels reguleren

Interventie 3

Eigen executieve functies uitvergroten en bewust inzetten om als voorbeeld te dienen.

• Instructie verbeteren
• Denkstappen hardop terwijl je voordoet
• Leerstartegieën inzetten, voordoen en meedoen

Wat zie jij in de praktijk?

probleem in het denken, aandacht, plannen en organiseren

probleem in emotie regulatie

probleem in inhibitie

probleem in flexibiliteit

andere executieve functie

In je eigen woorden:
Waar zijn de executieve functies goed voor?

Wat is nu je actie?

Even je eigen executieve functies testen...

Verbind A met A, 
B met B
C met C.

De lijnen mogen elkaar niet kruisen. Alle lijnen, ook de vlakken en de buitenkant van het papier tellen als lijn.

Vouwen en rollen van het papier mag helaas niet