Gedichten

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Ik ben van....

Controle, maar geen gezeur,

Van zekerheid en winnen, zonder teleur.

Geef mij een avontuur, een film en laat het

verhalen

Zonder open einde.

Geef me leven en laat het leven,

Laat het me als een boek beleven,

Met een positief eindresultaat

Zonder open einde.

Dat ben ik.
 

Wat vinden jullie van poezie?

En wie denken jullie dat dit gedicht heeft geschreven?

Doel les

Jullie weten wat poëzie is.

Dat je met de kunstvorm poëzie alle kanten op kunt en....

 

Jullie hebben jullie eerste gedicht geschreven (ik ben van).

En de gedichten die jullie schrijven tijdens deze lessenreeks bewaren jullie in een mapje. 

Daarmee creëren jullie je eigen portfolio dat jullie aan het het einde van de lessenreeks nodig hebben. 

Doel van poëzie

Het lezen en schrijven van poëzie bevordert het sociale en emotionele leren. Een goed geschreven zin in een gedicht kan je helpen om een ervaring op een geheel nieuwe manier te zien of te beleven. Op die manier kunnen inzichten die we hebben, ons nieuwe inzichten en kracht geven.

Poëzie schrijven

Veel korte regels, geen complete zinnen, veel witte plekken op het papier.

Soms klinken woorden een beetje hetzelfde, soms is er rijm, maar vaak ook niet.

in sommige gedichten worden woorden en stukjes van zinnen herhaald.

in sommige gedichten wordt iets vergeleken met iets anders (beeldspraak/metafoor).

Aan de hand van zes lessen leren we jullie over poëzie in het algemeen, krijgen jullie een beetje theorie mee en gaan jullie vooral zelf dichten. 

Wat is poëzie?

Geen absolute definitie 

Geen eisen

Behalve vormgeving: regels (strofen in het wit)

Midden in het blad

Witregels (die vaak ook weer een functie hebben)

Wat zou een van die functies kunnen zijn?

En er wordt ontzettend veel gebruik gemaakt van beeldspraak. Maar wat is dat?

Wat is poëzie?
Twee antwoorden zijn goed.

1. Rijmende regels die onder elkaar staan.
2. Een vorm van literatuur die uit versregels is opgebouwd.
3. Een kunstvorm waarbij met woorden wordt gespeeld.
4. Korte verhaaltjes die heel ingewikkeld zijn geformuleerd.

Welke van onderstaande uitingen is poëzie?

1. Ik zag jou daar staan, en ben toen snel gegaan.
2. Wortel, aap, noot, KABOEM!
3. Zonder jou kan ik niet leven, Ik weet niet wat ik nu moet.
4. ............Kat valt/////

Opdracht

Wat? Ik ben van gedicht schrijven (eigen voorbeeld) 

Hoe? 10 regels (strofen)

Hoeveel tijd 20 minuten

En daarna: uitwisselen met buurmens.

Dit gedicht is het eerste gedicht in je portfolio met gedichten. Dus bewaren!

Poëzie Les 2 - Doel: typografische kenmerken herkennen en kunnen gebruiken

Simpel gezegd, hoe is een gedicht opgebouwd?

En hoe was het ook al weer? 

Rijmt een gedicht altijd? 

Is er een duidelijke definitie van wat poëzie is?

En wat is een metafoor ook alweer?

Paar voorbeelden van een metafoor

Hij is zo rood als een tomaat.

Het water viel met bakken uit de hemel.

Voetbal is oorlog.

Het leven is een weg met kuilen en hobbels.

Bovenstaande is niet echt zo, maar je begrijpt direct wat er wordt bedoeld.

Hoe kan een gedicht op worden gebouwd?

Je bouwt het op aan de hand van regels (verzen of versregels).

Deze zet je onder elkaar. 

Het zijn dus geen zinnen met elke keer een punt erachter. Zinnen kunnen uit wel 10 versregels bestaan.

Check het voorbeeld op de volgende pagina.

Interpunctie

Wat is interpunctie ook alweer?

Bij gedichten ontzettend belangrijk. Voorbeeld:

1. Ik zat op schoot en kuste haar.

2. Ik zat op haar, schoot, en kuste haar

Of....

1. Ik hou van kinderen koken en lekker smullen!

2. Ik hou van kinderen, koken en lekker smullen.

Kwatrijnen en terzetten

Twee slides geleden zagen we een gedicht opgebouwd uit twee kwatrijnen. Een kwatrijn is een vers van 4 regels.

Een terzet is een een vers van 3 regels.

Wat waren strofes ook alweer?

Opdracht: schrijf een gedicht dat bestaat uit minimaal een kwatrijn en een terzet over je lievelingseten.

Jullie krijgen hier 20 minuten de tijd voor. Neem dit gedicht in je portfolio op.

Poëzie Les 3 - Doel: jullie zijn bekend met de verschillende vormen van klankkenmerken en kunnen deze toepassen.

Is alles van de vorige les een beetje blijven hangen?

Wat is het verschil tussen een versregel en een zin?

Wat is een kwatrijn?

En een terzet?

Maar vertel eens. Hoe schrijven jullie een Sinterklaasgedicht?

Klankkenmerken: Rijm

Gepaard rijm: aabb

Toen hij het kleine plantje vond, 

boog hij aandachtig naar de grond

en dan, om wortels en om mos

groef hij de fijne aarde los.

Klankkenmerken: Rijm

Gekruist rijm: abab

De lucht spant grijs, zie hoe de herfst begint, 

ijl wordt het zonlicht en het riet vergeelt

en buigt zich verend in de speelse wind,

die aarzelend de zware pluimen streelt. 

Klankkenmerken: Rijm

Omarmend rijm: abba

Het was twintig jaar geleden, 1 april

En jij kwam op de thee, ik dacht voor even

Dat pakte anders uit, je bent gebleven

Je werd de laatste in de duiventil

Maar er zijn nog veel meer 'smaken' rijm

Gebroken rijm: abcb of abac

Weesrijm: Wanneer in een gedicht een dichtregel niet rijmt met een andere regel.

Blanke verzen: Zijn gedichten die helemaal geen eindrijm hebben.

Opdracht diamantgedicht

Eerste regel bestaat uit een woord.

In de tweede regel voeg je een bijvoeglijk naamwoord toe.

De derde regel bestaat uit drie woorden.

De vierde regel bevat vier en de vijfde regel vijf.

Vervolgens gebruik je per regel een woord minder, waardoor het gedicht de vorm van een diamant krijgt.

Je krijgt 20 minuten voor deze opdracht. En sla het op in je portfolio!

Poëzie Les 4 - Doel: Jullie kennen diverse vormen van gedichten en hun tradities en vormen

Maar eerst nog even over de vorige les.....

Welke vormen van rijm kennen jullie nog?

Welke dichtvormen kennen jullie?

Welke dichtvormen zijn er zoal?

Vrij vers

Sonnet

Haiku

Spoken word

En nog heel veel meer....

Vrije vers

In tegenstelling tot gedichten met strikte regels, heeft vrije verspoëzie geen vast metrum, rijmschema of lengte. Het geeft dichters de vrijheid om hun eigen ritme en structuur te creëren.

Voorbeeld vrij vers

De deur ging open,

ik liep er doorheen en 

alles wat daar achter stond,

was alles wat ik niet had verwacht...

Sonnet

Het Italiaanse sonnet bestaat uit vier strofen en 14 regels. De eerste twee strofen, het octaaf, bestaan uit vier regels, de kwatrijnen. De laatste twee strofen, het sextet, bestaan maar uit drie regels, de terzinen.

Het rijmschema is vaak abba abba cdc dcd.

Voorbeeld sonnet

Wakende bolderiken, madeliefjes en viooltjes

Aan rand en in midden van het opbloeiende park

Aroma’s van jonge bloesems met vermengde harten

Twee amoureuze zielen, overgevende pracht en praal.

Verleid door zachte warmte en uitgesproken kleur

Verdronken in heldere en uitstromende fonteinen

Op dit ogenblik baden in liefde en geluk voor elkaar

Bijgestaan door uitgegoten klokjes en gele anemonen.

Frisse rozenblaadjes sieren hun vrolijke kussen op

Genoemde bloemperken omzoomd met roze stenen

Innige gedachten over zoetige sensatie van het leven.

In dit lentesonnet maak ik een voorstelling van

Mooie liefdesgeschenken, één voor één in trouw:

Gezaaide poëzie op deze florarijke paden; allen voor jou.

Haiku

Een traditionele Japanse dichtvorm bestaande uit drie regels met respectievelijk 5, 7 en 5 lettergrepen. Vaak legt een haiku de nadruk op seizoensgebonden elementen en probeert het een intense ervaring op te roepen in slechts enkele woorden. Het doel is om een moment vast te leggen, een beeld te schilderen of een gevoel op te roepen.

Voorbeeld Haiku

Liefdeskracht

Joris Olivier

Wat Liefde vermag,

Zowel bij de vrouw als man,

Goed voor lijf en hart.

Spoken word 

Spoken word is een literaire voordracht met een bijzondere twist. Het is niet iets wat je zo op papier kan overdragen. De performance van deze kunstvorm is één van de belangrijkste onderdelen. Door middel van stemgebruik, ritme en bewegingen worden de krachtige woorden van de maker omgetoverd tot een ware spoken word voordracht.

Opdracht

Kies een dichtvorm en werk deze uit. 

Na afronden, deel je het gedicht met je buurmens en krijg je tips en tops. Deze verwerk je, indien relevant, in je gedicht.

En ook dit gedicht voeg je toe aan je portfolio.

Poëzie Les 5 - Doel: Samen met je buurmens analyseer en interpreteer je een gedicht

Maar eerst kijken we nog even terug op de vorige les.

Welke dichtvormen kennen jullie nog? 

Zet deze op je wisbordje.

Opdracht vandaag

Jullie gaan in tweetallen een gedicht analyseren en interpreteren. Met andere woorden. Jullie proberen te achterhalen wat de dichter bedoelt en jullie gaan hier een mening over vormen.

Jullie krijgen hier 20 minuten de tijd voor

en krijgen allemaal hetzelfde gedicht.

Afsluitend gaan we hier samen over in gesprek.

Poëzie Les 6 - Doel: Je draagt een van de gedichten voor die je de afgelopen lessen hebt gemaakt.

Wat hebben we de afgelopen 5 lessen geleerd?

Je hebt daarin een vrije keuze.

Regels:

We luisteren naar degene die voordraagt.

We tonen respect voor degene die voordraagt.

De winnaar verdient een broodje naar keuze.