Les 6 en 7 en 8 poëzie sonnet en de verschillende strofen

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 3

Wanneer is sonnet ontstaan?

Het sonnet is in Italië ontstaan tijdens de Renaissance. Daarna verspreidde deze dichtvorm zich over Europa waarbij er verschillende varianten ontstonden. De belangrijkste vormen zijn het klassieke sonnet (Petrarca sonnet), het Engels sonnet en het modern sonnet.

Sonnet

Een gedicht dat bestaat uit veertien regels, die zijn verdeeld over vier strofen. De eerste twee strofen elk uit vier regels, de laatste twee strofen elk uit drie.

4, 4, 3, 3 

Een sonnet heeft een strak rijmschema. 

abba, abba, cdc, dcd 

Tussen de eerst twee strofes en de laatste twee strofes zit een wending. 

Dit is een vaak een tegenstelling. 

Andere rijmschema's worden ook gebruikt, zoals abba/abba/cde/cde

Beeldsonnetten 

Welk kenmerk heeft het beeldsonnet?

Lees op de volgende slide het sonnet 'tuk tuk'.

Noteer tijdens het lezen het rijmschema van strofe 2, 3 en 4.

Wat is het rijmschema van strofe 2, 3 en 4?

Wat is een 'tuk tuk'?

Waarom moet je 'tuk tuk' uitspreken als 'toek toek'?

Noteer nog twee woorden uit het gedicht die je anders moet uitspreken dan je ze schrijft.

Leg uit dat 'zelfs ambtenaren tukken' (laatste regel) twee betekenissen heeft.

Opdracht 9 poëziedossier in periodeschrift 

Zoek op internet het sonnet 

'De Moeder de vrouw' van Martinus Nijhoff.

Schrijf het uit in je periodeschrift 

Zoek op internet naar gedichten van Rutger Kopland en schrijf er één uit

Schrijf vervolgens op wat je van beide gedichten vindt. Gebruik beoordelingswoorden en argumenten. (lengte minimaal 10 regels lang)

 

Wat is het verschil tussen proza en poëzie?

Verschil proza en poëzie

Proza: alle teksten waarvan de regellengte afhankelijk is van de bladspiegel of zetspiegel

Poëzie: regellengte staat los van de bladspiegel/zetspiegel: ze wordt bepaald door de dichter en niet door de vormgever

Verschil proza en poëzie

Proza: alle teksten waarvan de regellengte afhankelijk is van de bladspiegel of zetspiegel

Poëzie: regellengte staat los van de bladspiegel/zetspiegel: ze wordt bepaald door de dichter en niet door de vormgever

Verschil proza poëzie

Proza is meer episch (er wordt een verhaal verteld, een opeenvolging van gebeurtenissen)

Poëzie is meer lyrisch (er worden gevoelens geuit)

Dichters proberen met zo weinig mogelijk woorden zo veel mogelijk te zeggen. Zij gebruiken ingedikte en 'geconcentreerde' taal. Ze schrijven op wat zij voelen en beleven, maar waarvoor ons woorden tekort schieten

Vorm standaard sonnet/Petrarcasonnet

Vier strofen bestaande uit twee kwatrijnen (2 x 4 regels) en twee terzines (2 x 3 regels)

één terzine (als onderdeel van een sonnet) wordt een terzet genoemd

Rijmschema =  abba 

                                abba

                               cdc 

                              dcd

Strofe

 Het uiterlijke kenmerk van de strofe is dat er zich voor en na de strofe een witregel bevindt.

Een strofe in een gedicht kan worden vergeleken met een alinea in een tekst.

 De strofe wordt ook wel een vers genoemd

In een liedtekst heet de strofe ook wel couplet, ter onderscheid van het refrein. 

Het woord strofe komt van het Griekse στροφη en betekent letterlijk draaiing, wending.

Deze les

Leren herkennen van de soorten sonnetten

Alliteratie en assonantie uit gedicht halen

Je weet wat de kenmerken van een haiku zijn

Je schrijft een haiku

De verschillende strofen

 

een tweeregelige strofe een distichon

een drieregelige een terzine of terzet (in een sonnet)

een vierregelige een kwatrijn

een vijfregelige een kwintijn of kwintet

een zesregelige een sextet

een zevenregelige een septet

een achtregelige een octaaf

een negenregelige een novet

Shakespearesonnet/Engels sonnet

Een Shakespearesonnet is een rijmend gedicht van 14 regels bestaande uit drie strofen van vier regels en één strofe van twee regels

Een Shakespearesonnet noemt men ook wel een Engels sonnet.

Net als in een klassiek sonnet zit er ook in het Shakespearesonnet een wending. Bij een Shakespearesonnet komt de wending meestal na de derde strofe.

Bij een Shakespearesonnet kan het rijmschema variëren, maar het meest voorkomende rijmschema is: abab cdcd efef gg

Modern sonnet

In de twintigste eeuw raakte vaste dichtvormen uit de mode. Het vrije vers beleefde een ongekende opmars. In deze tijd ontstond het moderne sonnet.

Het moderne sonnet is een niet-rijmend gedicht van 14 regels

Mijn liefje heeft geen ogen als de zon;

 Veel roder dan haar lippen is koraal;

 En sneeuw is wit? Dan zijn haar borsten vaal;

 Zijn haren goud? ’t Is zwart goud dat zij spon.

 En ik ken rozen, roze, wit en rood,

 Maar zulke rozen sieren niet haar wangen;

 Ook zijn er geurtjes waar ik meer van genoot;

 Dan die er in mijn liefjes adem hangen.

 Ik die graag hoor praten moet beamen

 Dat ik muziek vaak aangenamer vond;

 Nooit zag ik hoe godinnen nader kwamen,

 als zij loopt, stampt mijn liefje op de grond.

En toch, mijn hemel, mijn lief kan meer bekoren

 Dan al die vrouwen vervalst in metaforen.

Wat voor een soort sonnet?

1. Modern sonnet
2. Petrarca sonnet
3. Klassiek sonnet
4. Engels sonnet

GEZWINDE GRIJSAARD

Gezwinde grijsaard die op wakkere wieken staag,

De dunne lucht doorsnijdt, en zonder zeil te strijken,

Altijd vaart voor de wind, en ieder na laat kijken,

Doodsvijand van de rust, die woelt bij nacht bij daag;

Onachterhaalbare tijd, wiens hete honger graag

Verslokt, verslindt, verteert al wat er sterk mag lijken

En keert, en wendt, en stort staten en koninkrijken;

Voor iedereen te snel, hoe valt gij mij zo traag?

Mijn lief, sinds ik u mis, verdrijf ik met mishagen

De schoorvoetige tijd, en tob de lange dagen

Met arbeid avondwaards; uw afzijn valt te bang.

En mijn verlangen kan de tijdgod niet bewegen.

Maar ’t schijnt verlangen daar zijn naam van heeft gekregen,

Dat ik de tijd, die ik verkorten wil, verlang.

Geef aan welke soorten rijm er in het gedicht zitten en beargumenteer

Wat voor een soort sonnet?

1. Klassiek sonnet
2. Engels sonnet
3. Modern sonnet
4. Petrarca sonnet

Wat voor een soort sonnet?

1. Klassiek sonnet
2. Modern sonnet
3. Engels sonnet
4. Petrarca sonnet