Werk en werkloosheid h3

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Hoofdstuk 3

Loonvorming

Wie heeft er een contact voor zijn baantje getekend?

Hoeveel verdien jij ongeveer per uur?
> Bedragen in €

4

5

5,5

6

7

8

9

10

meer dan 10

Arbeidsovereenkomst

Individuele arbeidsovereenkomst.

Collectieve arbeidsovereenkomst

• Vakbond en werkgever/werkgeversbond.
• Bedrijfs-cao of een bedrijfstak-cao

Voorbeelden van een bedrijfstak: horeca, onderwijs, zorg 

Arbeidsvoorwaarden

PRIMAIRE arbeidsvoorwaarden:

Dit zijn de hoofdzaken die je afspreekt: loon- en werktijden (waaronder ook pensioen en vakantieregeleling).

SECUNDAIRE arbeidsvoorwaarden:

De overige voorwaarden zoals studiemogelijkheden, onkostenvergoeding, verlofregeling, auto van de zaak, etc.

Collectieve Arbeidsovereenkomst (CAO)

• Een overeenkomst tussen werkgevers en werknemers over arbeidsvoorwaarden (loon, vrije dagen, reiskosten).
  
• Alle bedrijven die onder een CAO vallen, moeten zich houden aan de regels van de CAO
  
• Werkgevers worden vertegenwoordigd door werkgeversorganisaties
  
• Werknemers vertegenwoordigd door vakbonden

Vakbond

= een organisatie die opkomt voor de belangen van werknemers

Als werknemer kun je lid worden van de vakbond, je betaald dan contributie. Hoe meer mensen lid worden, hoe meer ontvangsten de vakbond heeft en meer stem in onderhandelingen.

Zou jij lid worden van een vakbond?

Meeliftersgedrag

Mensen die geen lid zijn profiteren wel van de mensen die wel lid zijn

Dit gedrag, het gratis profiteren van de inspanning van anderen noemen we meeliftersgedrag/free-ridersgedrag

Meeliftersgedrag

Als iedereen meelift, bestaat er geen vakbond.

Soms wordt het verplicht; collectieve dwang.

Zelfbinding

Bij zelfbinding maakt een bedrijf van te voren bekend welke keuze ze gaat maken bij het dilemma. In plaats van zelfbinding kunnen bedrijven kiezen voor samenwerken.

Meeliftersgedrag

collectieve dwang

Meeliftersgedrag

Rationeel gedrag

Aan de slag!

- Maken 3.1 t/m 3.6

    - Met degene die naast je zit aan de slag, overleggen mag

    - Vragen? > Lees samen de vraag nog een keer door > Aan mij vragen

    -  Maak de opdrachten in je schrift

Klaar?

- Nakijken van de opgaven 

- Oefenopgaves maken

Hoofdstuk 3

Loonvorming

Prijscompensatie

Als je nominale inkomen met 5% stijgt en er is 6% inflatie, dan ga je er in koopkracht 1% op achteruit.

Vakbonden willen dan 6% prijscompensatie. 

Prijscompensatie is hetzelfde percentage als de inflatie. 

Prijscompensatie

• Als er inflatie plaatsvindt moet je inkomen net zoveel stijgen anders kun je minder kopen (→ koopkracht verlies).

• Inkomensverandering (%) - Inflatie (%) = verandering van koopkracht = reële loonstijging

• Positief getal = Koopkracht toename (meer dan prijscompensatie)
• 0 = Koopkracht behouden (precies prijscompensatie)
  
• Negatief getal = Koopkracht afname (minder dan prijscompensatie)
  

Arbeidsproductiviteit

Wat een persoon kan produceren in een bepaalde tijd

Formule voor arbeidsproductiviteit

Productie : gewerkte tijd = arbeidsproductiviteit

Productie : aantal werknemers = arbeidsproductiviteit

    

Arbeidsproductiviteit

Arbeidsproductiviteit is de productie per werknemer in een bepaalde tijd.

Bedrijven willen het liefst een zo hoog mogelijke arbeidsproductiviteit.

Waarom is een hogere arbeidsproductiviteit voordelig?

Arbeidsproductiviteit

• arbeidsproductiviteit
  productie per persoon in een bepaalde tijd   (dus hoeveel produceert één werknemer)
  
  
• Arbeidsproductiviteit kun je verhogen door:
  technologische ontwikkeling, zoals automatisering en mechanisering
  betere arbeidsverdeling (wie doet wat, specialisatie)
  scholing
  prestatiebeloning (bonus)
  
  
• arbeidsproductiviteit = totale productie per periode : aantal werkenden

Indexcijfer loonkosten

Indexcijfer loonkosten = indexcijfer loonkosten per werknemer  x 100%

                                                   Indexcijfer arbeidsproductiviteit 

Stel de loonkosten per werknemer stijgen met 9% en de arbeidsproductiviteit met 5%.
Dan is het indexcijfer van de loonkosten per product -->
109 : 105 x 100 = 103,8 --> loonkosten per product stijgen met 3,8 %

Prijscompensatie

Als de loonkosten per product stijgen, wat voor effect heeft dat op de economie?

Gevolgen van loonstijging

Loonkosten per product

= loonkosten : aantal geproduceerde goederen

Hogere loonkosten --> hogere loonkosten per product

Hogere arbeidsproductiviteit --> meer geproduceerde goederen, dus lagere loonkosten per product

Aan de slag!

- Maken 3.7 t/m 3.13

    - Met degene die naast je zit aan de slag, overleggen mag

    - Vragen? > Lees samen de vraag nog een keer door > Aan mij vragen

    -  Maak de opdrachten in je schrift

Klaar?

- Nakijken van de opgaven 

- Oefenopgaves maken

Hoofdstuk 3

Loonvorming

Als de loonkosten evenveel stijgen als de arbeidsproductiviteit, gaan de verkoopprijzen dan omhoog?

1. Ja
2. Nee

Human capital

• De kennis en vaardigheden die werknemers bezitten en waarover bedrijven kunnen beschikken (menselijk kapitaal)
• Wordt verhoogd door opleiding en cursussen

Berovingsprobleem

Bedrijven investeren in hun personeel. De werkgever kan zijn investering verliezen als zijn personeel ontslag neemt. 

Door verzonken kosten / specifieke investering ontstaat een berovingsprobleem. 

Aan de slag!

- Maken 3.13 t/m 3.16

    - Met degene die naast je zit aan de slag, overleggen mag

    - Vragen? > Lees samen de vraag nog een keer door > Aan mij vragen

    -  Maak de opdrachten in je schrift

Klaar?

- Nakijken van de opgaven 

- Oefenopgaves maken