Literatuurgeschiedenis 1850-1914 havo

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Welkom

Literatuurgeschiedenis 1850-1914

Middeleeuwen

Renaissance

Verlichting

Romantiek

theocentrisme

ratio

gevoel

antropocentrisme

Een romanticus wil wegvluchten uit de werkelijkheid.
Op welke manieren doet hij dat?

Noem nieuwe literaire genres
die ontstaan in de Romantiek.

1850-1914 inleiding blz. 45

Schrijver als dandy

• een zekere zelfvoldaanheid over wat er al bereikt was. 
• tegelijkertijd angst voor het onbekende
• Om dit te maskeren zochten mensen hun toevlucht in schoonheid: overdreven verzorgd uiterlijk, elegante manier van bewegen en kleding met veel zijde en fluweel
• schrijvers wilden niet gewoontjes en fantasieloos lijken.
• Voorbeelden: Oscar Wilde en Couperus

Fin de siecle

Sigmund Freud

Charles Darwin

Karl Marx

evolutie-

leer

socialisme

onderbewuste

Realisme (1850-1880)

Basiskenmerken realisme (blz. 46)

- Objectief en gedetailleerd 

- Weergave van de werkelijkheid 

- personages zijn niet overdreven heldhaftig, maar mensen van vlees en bloed

- een beroemd realist is de Fransman Gustave Flaubert --> Madame Bovary

Naturalisme

• Vervolg op het realisme
• Geeft de werkelijkheid weer, maar laat ook zien hoe het zo gekomen is
• Waarom handelt de mens zoals hij handelt?
  
• De mens heeft geen vrije keus in zijn handelen: zijn doen en laten is van te voren bepaald

Naturalisme

Mens van tevoren bepaald door
1. erfelijkheid
2. milieu (opvoeding)
3. tijd

Fatalisme: het leven is bepaald door het noodlot: de mens heeft geen vrije wil

Naturalistische romans zijn somber en pessimistisch

Naturalisme in romans

• De hoofdpersoon heeft een nerveus gestel.
  
• De roman is de geschiedenis van een ontnuchtering. 
  
• Het karakter van de hoofdpersoon wordt verklaard vanuit het determinisme. 
  
• Aandacht voor taboeonderwerpen zoals seksualiteit.
  
• Vaak somber
• De grondlegger is Emile Zola (blz. 48).

Van welke drie (deterministische) factoren is het handelen van de mens afhankelijk volgens het naturalisme?

Impressionisme blz. 48-49

Hoe ziet de werkelijkheid er in het impressionisme in het algemeen uit

Hoe ziet het impressionisme er in de literatuur uit

Fatalisme

1. Het leven van de mens wordt bepaald door het noodlot
2. De hoofdpersoon durft niet voor zijn mening uit te komen
3. De hoofdpersoon is bang om alleen te sterven
4. Het leven van de mens wordt bepaald door zijn opvoeding

Belangrijke namen

- Willem Kloos

- Lodewijk van Deyssel

- Frederik van Eeden

- Herman Gorter

De nieuwe gids

- Tijdschrift van de Tachtigers

- Conflict met 'De Gids

- Aflevering 1: beginselverklaring

- wordt soloproject Willem Kloos

Gedachtegoed Tachtigers

- L'art pour l'art = kunst voor de kunst (estheticisme/impressionisme)

- poëzie is de allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie = kunst is een persoonlijke uiting

- Vorm en inhoud zijn één = wat je schrijft bepaalt hoe je schrijft

Dit is niet nieuw: de Tachtigers vonden dat hun voorgangers dat niet goed genoeg deden.

Polemiek

Polemiek = discussie op papier

Tachtigers zijn felle critici

Wat is geen principe van de Tachtigers?

1. kunst en inhoud zijn één
2. kunst is persoonlijk
3. kunst heeft een doel
4. kunst voor de kunst

Tegen wie verzetten de Tachtigers zich vooral?

Wat is geen kenmerk van de neoromantiek

1. lieflijk van fantasierijk
2. het noodlot wordt bepaald door het milieu
3. de tijd en plaats in het verleden zijn niet duidelijk omschreven
4. het verlangen moet onvervuld blijven

J.C. Bloem

Dichter

Thema: Verlangen 

niet vervuld: hunkering blijft. 

wel vervuld: teleurstelling

Het Verlangen (1921)

Wat zijn de belangrijkste thema's van de neo-romantiek?

1. onvervuld verlangen, eenzaamheid en verzet tegen de mij
2. vervuld verlangen, hang naar het verleden
3. zwerflust, hang naar het exotische, aanvaarding van de mij
4. vervuld verlangen, hang naar het exotische, zwerflust