Zuren en basen

• Scheikunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

 Zuren

Les 1: pH

ZUUR

Indicator (hier rode koolsap)

methylrood

Bekerglas 1: pH<4,8

Bekerglas 2: 4,8<pH<6,0

Bekerglas 3: pH>6

De kleur van een indicator (Tabel 52A)

Binas tabel 52

Universeel indicator papier

Met universeel indicator papier kun je de pH redelijk nauwkeurig schatten.

lakmoes

De pH meten met een pH meter

Wat is pH?

Hoe kun je de pH van een oplossing bepalen?

Samenvatting

Een leerling bepaalt de pH van een oplossing met behulp van twee zuur‑base‑indicatoren: broomthymolblauw en congorood. Als hij broomthymolblauw toevoegt, wordt de oplossing geel en met congorood wordt de kleur oranjerood.
Leg uit tussen welke grenzen de pH van de oplossing ligt.

Leg uit of de pH van een zure oplossing groter of kleiner wordt als je de oplossing verdunt met water.

Plaatje lakmoes

Lakmoes komt uit Nederland.

Vroeger werden de korstmossen fijngestampt en door de ontstane pap te laten gisten met menselijke urine en daarna uit te laten lekken werd het lakmoes verkregen. Tegenwoordig worden de korstmossen geëxtraheerd. Lakmoes, een stof die vroeger als verfstof werd gebruikt, is geen zuivere stof, maar een mengsel van wel vijftien verschillende kleurstoffen.

Nederland is heel lang het centrum geweest van de fabricage van lakmoes. In Noord‑Holland en Utrecht stonden lakmoesfabrieken waar Schotse korstmossen werden gebruikt. De vierde Engelse oorlog (1780‑1784) maakte een einde aan de aanvoer van Schots mos en dat was tevens het einde van de lakmoesbereiding in Nederland. De naam lakmoes komt uit het Middelnederlands en het Nederlandse woord werd dan ook in andere talen overgenomen. Zo heet het in het Duits en het Zweeds lackmus.

Het woord lakmoes kreeg als term ‘lakmoesproef’ nog een andere betekenis in de Nederlandse taal. Een lakmoesproef is een test die aangeeft of iets écht deugt. Als je twijfelt aan bijvoorbeeld de kwaliteit of het belang van iets. 

Bron: Wikipedia en Onzetaal.nl

Wat is lakmoes?

Een van de oudste indicatoren is lakmoes. Van lakmoes wordt een oplossing gemaakt en daar wordt papier in gedrenkt. Na drogen wordt het papier in twee kleine boekjes met afscheurbare velletjes verkocht, een blauw en een rood. Met blauw lakmoespapier toon je zure oplossingen aan en met rood lakmoespapier toon je basische oplossingen aan. Maar wat is dat lakmoes dan?

Lakmoes is een stof die uit korstmossen wordt gemaakt. Een van die korstmossen is Roccella fuciformis, waarvan je in de volgende hotspot een foto ziet.

De lakmoesproef

Op dit plaatje zie je hoe de lakmoesproef werkt. Zuur = rood & Base = blauw. Bij een neutrale oplossing behoudt het lakmoes zijn eigen kleur. 

Lees de teksten op de vorige pagina over lakmoes en beantwoord de volgende vraag. Met lakmoespapier kun je bepalen of een oplossing zuur of basisch is.

Leg uit of lakmoes een nauwkeurige indicator is.

1. Nee, je kunt met lakmoes alleen aangeven of de oplossing zuur, neutraal of basisch is.
2. Ja, je kunt met lakmoes vrij nauwkeurig een uitspraak doen over de pH.
3. Het hangt af van de stof die je wilt testen, want lakmoes reageert altijd anders.
4. In Duitsland wel, maar in Nederland niet!

De Airbus

De Airbus A380 is op dit moment het grootste passagiersvliegtuig ter wereld. Bij de productie ervan worden nieuwe materialen toegepast zoals ‘glare’, een combinatie van aluminium en kunststof.

Voordat aluminium wordt verwerkt in glare, wordt het met een oplossing van chroomzuur behandeld. Deze oplossing is extreem zuur, oxiderend en corrosief.

Door de behandeling ontstaat op het aluminium een laagje aluminiumoxide van 5 micrometer dik. Dit laagje zorgt er onder meer voor dat het materiaal beter bestand is tegen corrosie.

In figuur de figuur zijn de kleuren van universeel indicatorpapier weergegeven afhankelijk van de pH.

Welke kleur krijgt het indicatorpapier wanneer er een druppel chroomzuuroplossing op wordt gedaan?

pH papier

1. Blauw
2. Geel
3. Groen
4. Rood