T8 Gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 3,4

Studie van gedrag = ethologie

Ethologie = studie van gedrag

Gedrag bestaat uit een aantal handelingen

Alles objectief bekijken = alleen feiten!

We proberen gedrag te:

• Kwalificeren: Wat?
  
• Kwantificeren: Hoe vaak?
  

Gedragsketen

Begrippen

Ethologie: studie van gedrag

Ethogram: lijst met handelingen

Gedragsketen: vast volgorde van handelingen

Protocol: lijst met handelingen die na elkaar worden uitgevoerd

Observatie: feitelijke waarneming

Interpretatie: is een mening

Bij gedragsonderzoek noteer je alleen observaties!!

Hoe wordt gedrag veroorzaakt?

• Prikkel=  verandering waarop je kunt reageren.
• Inwendige prikkel:  prikkel veroorzaakt door je eigen lichaam
• Uitwendige prikkel: prikkel uit je omgeving.

Prikkels komen binnen bij zintuigen. 

Zintuigen geven een impuls aan het zenuwstelsel

Je hersenen reageren en zorgen dat je lichaam reageert.

Respons: = een reactie op een prikkel.

Voorbeelden van prikkels

Inwendige prikkel  =  motivatie  =  prikkel uit je eigen lichaam

• honger
• angst
• dorst
  
• hormonen  ( zin in seks is geen prikkel)

Uitwendige prikkel = prikkel uit je omgeving

• geur
• kleur
• licht
• temperatuur

Prikkels

Gedrag vindt plaats door inwendige prikkels (motivatie) & uitwendige prikkels => allebei nodig!

Vb: je ruikt patat. Maar je eet het alleen op als je ook honger hebt.

Sleutelprikkels

Prikkels die altijd leiden tot bepaald gedrag zijn sleutelprikkels. 

sleutelprikkel

Supranormale prikkel

Supranormale prikkel => sterke sleutelprikkel

                                    => geeft sterkere reactie

                                              

Suparnormaleprikkel

Uitwendige prikkels

Inwendige prikkels

licht

kou

dorst

geur

geluid

honger

spierpijn

hormonen

Aangeboren/aangeleerd

• Aangeboren eigenschappen (nature) : eigenschappen die erfelijk zijn
• Aangeleerde eigenschappen (nurture): normen, waarden en gewoonten die je overneemt van je ouders, vrienden je omgeving

Aangeboren of Aangeleerd?

Aangeboren gedrag = erfelijk gedrag (instinct)
Bijv. zuigreflex bij baby's

Aangeleerd gedrag = gedrag dat ontstaat door het leren van dingen
Bijv. leren fietsen

Aangeboren

Aangeleerd

Manieren

Zwemmen

Lachen

Huilen

Liegen

Lezen

Duimzuigen

Imiteren 

1. Imiteren, 
2. inprenten, 
3. oefenen (trial-and-error)
4. conditioneren, 
5. gewenning, 

Inprenting

1. Imiteren, 
2. inprenting 
3. oefenen (trial-and-error)
4. conditioneren, 
5. gewenning, 

Oefenen (trial-and-error)

1. Imiteren, 
2. inprenting 
3. oefenen (trial-and-error)
4. conditioneren, 
5. gewenning, 

Conditioneren

1. Imiteren, 
2. inprenting 
3. oefenen (trial-and-error)
4. conditioneren, 
5. gewenning, 

Gewenning

1. Imiteren, 
2. inprenting 
3. oefenen (trial-and-error)
4. conditioneren, 
5. gewenning, 

inzicht

1. Imiteren, 
2. inprenten, 
3. inzicht, 
4. conditioneren, 
5. gewenning, 
6. oefenen (trial-and-error)

Gewenning en Motivatie

Signalen

Kleuren, geuren, geluiden, houdingen of gebaren zijn voorbeelden van signalen.

Door deze signalen is communicatie mogelijk.

Signalen

Signalen kunnen worden afgegeven via:

1. Geuren
2. Kleuren
3. Geluiden
4. Houdingen
5. Gebaren

signalen

Sociaal gedrag

• Territoriumgedrag
• Dreiggedrag
• Aanvalsgedrag
• Vluchtgedrag
• Baltsgedrag
• Broedzorg
• Imponeergedrag
• Verzoeningsgedrag
  

Imponeergedrag

Territoriumgedrag

Dreiggedrag

Wie is de baas in een groep?

• Als er in een groep dominante en onderdanige dieren zijn en elk dier zijn plaats kent, dan heet dat rangorde.

• Kippen hebben ook een duidelijke rangorde, de zogenaamde pikorde.

5.4 Gedrag Leren

 Gedrag 

Normen en waarden

• Waarden geven aan wat mensen belangrijk vinden.
  (respect hebben, eerlijk zijn, trouw zijn) 
  Zijn overal hetzelfde
  
  
• Normen zijn de gedragsregels die bij een waarde horen.
  (gedragsregels: je kijkt iemand netjes aan, je zoent niet met een ander)

Kunnen per cultuur verschillen

Rolgedrag & rolpatroon

Rol: Is de positie waar in je zit

Zoals leerling, vriend , zoon of dochter

Rolpatroon: bepaald gedrag dat van jou verwacht word in een bepaalde rol

Rolpatronen

• Bij mensen is/was er ook altijd een bepaald rolpatroon.

• Dit zijn alle gedragingen die bij een rol horen. Bijvoorbeeld de rol van man, vrouw, ouder, docent of kind.

overeenkomsten

- gedrag bepaald door erfelijke factoren en leerprocessen

- gevoelig voor sleutelprikkels en supranormale prikkels

- territoriumgedrag, imponeergedrag, dreiggedrag

Verschillen

- gedrag mens sterker bepaald door leerprocessen

- mens kan gedrag beoordelen adhv normen / waarden