§4.2 Keizers, koningen en heren

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

§4.2 Keizers, koningen en heren

Huiswerk

Schrijf op in je agenda

Volgende week: Maken & lezen: opdracht 3 t/m 13 van §4.2

De edelen

Eignaars van de grond, bestuurden het land, zorgden voor rechtspraak en voerden oorlog

Huis van de heer

Vaak niet meer dan een iets groter houten huis met een muur. Hierkonden de boeren schuilen bij een aanval.

Ophaalbrug

Kan gesloten worden bij een aanval

Gracht

Extra verdediging tijdens een aanval

Simpele huizen

Binnen de muren voor de belangrijkste mensen

Boomgaard

Ook binnen de muren werd voedsel verbouwd. Alle opbrengst hier was voor de heer

Boer buiten de muur

Er waren twee soorten boeren:

1. Vrije boeren: bezaten hun eigen grond
2. Horigen: hadden geen bezit en moesten werken voor de heer

Herendiensten

Horigen werden door de heer beschermd en gevoed, maar daar wilde de heer wel iets voor terug

De heer kon vragen om herendiensten

• graan malen
• druiven persen
• vechten voor de heer
• graan betalen
• wegen onderhouden
• gracht graven

Vroonland

Dit is het land van de heer. De oogst die hier wordt binnen gehaald, gaat rechtstreeks naar de heer. Het werk werd gedaan door de horigen (herendiensten).

Weiland

Buiten de muren lagen weilanden voor de dieren

Hofstelsel

Honger

Armoede

Onveilig

Rijke boer
(de heer)

De heer geeft 

• Bescherming
• Landbouwgrond

In ruil geeft de boer:

• Deel van oogst
• Herendiensten

Horigen

Leerdoelen

Je kunt uitleggen:

- Hoe het Frankische Rijk ontstaat

- Hoe het leenstelsel werkt

- Welke gevolg het leenstelsel heeft voor het bestuur in Europa

Filmpje

De Franken

Koning Clovis

Frankische Koning Clovis kan alle Franken onder zich verenigen

Het succes van Clovis heeft twee oorzaken:

Goed leider

Clovis leidt zijn leger zeer goed en verslaat veel vijanden

Christendom

Clovis laat zich dopen tot christen (terwijl veel Franken nog niet christelijk zijn)

Samenwerking tussen Clovis en de christelijke kerk

Steunt de kerk bij het uitbreiden van de macht

Helpen bij het bestuur, want ze zijn opgeleid en machtig

Karel de Grote

De bekendste Frankische koning is Karel de Grote

Het rijk wordt door hem rond 800 op zijn grootst

Karel de Grote verspreidt ook het christendom

Hierdoor kroont de paus hem dan ook tot keizer

Filmpje

Karel de Grote

Hier staan landen van Europa. Horen ze wel of niet bij het rijk van Karel de Grote? 

Sleep ze naar de juiste plek.

Nederland

België

Frankrijk

Italië

Duitsland

Engeland

Niet

Wel

Rondreizend bestuur

Het rijk van Karel de Grote is erg groot:

Om dit te besturen wil hij overal in zijn rijk zijn

Vaak stuurt hij een boodschapper, maar hij reist zelf ook veel

Maar het is te traag en neemt veel tijd in beslag

Er moet toch een betere manier zijn...

§4.2 Keizers, koningen en heren

Filmpje

Het leenstelsel

Het leenstelsel

Karel de Grote vraagt hulp aan de adel

Deze edelen mogen dan een stuk van het rijk besturen

Het gebied blijft van Karel, maar ze mogen het lenen

Dit noemen we het leenstelsel

Je kon graaf of hertog worden:

• Graaf: De baas in een klein gebied, een graafschap. Dit was minder belangrijk
• Hertog: De baas in een groot gebied, een hertogdom (bijvoorbeeld Brabant). Dit was erg belangrijk

De afspraken

De Leenheer

Houdt het gebied in bezit, maar leent het gebied aan iemand van adel.

De Leenman

Mag het gebied lenen en:

- Bestuurt het gebied

- Spreekt er recht

- Levert soldaten

- Mag inkomsten van het gebied houden

- Moet de leenheer trouw zijn

De persoon die een gebied uitleent

De persoon die een gebied leent

Bij wie hoort het?
Moet soldaten leveren

1. Leenheer
2. Leenman

Bij wie hoort het?
Mag rechtspreken

1. Leenheer
2. Leenman

Bij wie hoort het?
Leent het gebied uit

1. Leenheer
2. Leenman

Bij wie hoort het?
Mag de inkomsten van het gebied houden

1. Leenheer
2. Leenman

Probleem met leenstelsel

Veel leenmannen doen alsof het gebied hun bezit is

Soms gaan leenmannen het gebied zelfs opnieuw uitlenen

Op deze manier krijg je achterleenmannen

Hierdoor hebben middeleeuwse koningen weinig macht

Zet de namen op de juiste plek

Leenheer

Leenman

Achterleenman

Verschillen tussen leenstelsel en hofstelsel

Leenstelsel	Hofstelsel
Afspraak tussen belangrijke edellieden (koning/hertogen)	Afspraak tussen lagere mensen (ridder/geestelijke/boer)
Gaat over een groot gebied (provincies van landen)	Gaat over een klein gebied (een dorp met omgeving)
Bepaalt hoe een gebied bestuurd wordt (politiek)	Bepaalt hoe mensen zichzelf onderhouden en met elkaar omgaan (economie/sociaal)

Huiswerk

Schrijf op in je agenda

Volgende week: Maken + lezen -> opdracht 3 t/m 13 van §4.2

Week van 13 februari SO §4.1 & §4.2