Thema 3: Genetica BS4: Geslachtschromosomen

H3: 
Genetica
BS 4: 
Geslachtschromosomen
1 / 32
volgende
Slide 1: Tekstslide
BiologieMiddelbare schoolhavo, vwoLeerjaar 4

In deze les zitten 32 slides, met interactieve quizzen en tekstslides.

time-iconLesduur is: 90 min

Onderdelen in deze les

H3: 
Genetica
BS 4: 
Geslachtschromosomen

Slide 1 - Tekstslide

Leerdoelen
  1. Je kunt beschrijven op welke wijze geslachtschromosomen het geslacht van de mens bepalen.
  2. Je kunt een kruisingsschema maken voor X-chromosomale overerving en hieruit of uit stambomen de frequentie van genotypen en fenotypen van de nakomelingen afleiden.

Slide 2 - Tekstslide

Geslachtschromosomen
Meisjes hebben twee  
X-chromosomen (XX).

Jongens hebben een X en een Y-chromosoom (XY).

Slide 3 - Tekstslide

X- chromosomaal
Als een gen op het X-chromosoom ligt, heet het X-chromosomaal
We noteren dit dan bijvoorbeeld als XA of Xa.
Je zet voor het allel dus het teken X om aan te geven dat het een X-chromosomaal gen betreft. 

Slide 4 - Tekstslide

X-chromosomale overerving (1)
Bij X-chromosomale overerving erft de eigenschap over via de X-chromosoom. Een vrouw heeft 2 X-chromosomen, dus een homozygoot heeft XAXA of XaXa

 Een vrouwlijke heterozygoot (XAXa) kan draagster zijn van een recessieve eigenschap.


Slide 5 - Tekstslide

X-chromosomale overerving (2)
Bij mannen is hetero-/homozygoot niet van toepassing, omdat zij maar 1 X-chromosoom hebben.
XaY- of XAY-
Bij een man kan een recessieve, X-chromosomale aandoening dus al met 1 allel tot uiting komen, omdat zij geen tweede allel hebben.

Slide 6 - Tekstslide

Slide 7 - Tekstslide

Kleurenblindheid
1  op de 12 mannen
1 op de 250 vrouwen

Zouden we het verschil tussen mannen en vrouwen bij sommige erfelijke eigenschappen kunnen verklaren??

Slide 8 - Tekstslide

Slide 9 - Tekstslide

Slide 10 - Tekstslide

  • Het gen voor kleurenblindheid is recessief en is X-Chromosomaal.
  • Een kleurenziende man en een heterozygoot (niet-kleurenblinde) vrouw krijgen een kind

Slide 11 - Tekstslide

Hoeveel procent van de nakomelingen is kleurenblind?
A
0%
B
25% alleen de vrouwen
C
25% alleen de mannen
D
50% mannen en vrouwen

Slide 12 - Quizvraag

Slide 13 - Tekstslide

Denk mee..
  • Het gen voor kleurenblindheid is recessief en is X-Chromosomaal.
  • Een kleurenblinde man en een homozygoot (niet-kleurenblinde) vrouw krijgen een kind.

Slide 14 - Tekstslide

Wat is de kans op kleurenblinde kinderen?
A
0%
B
25%
C
50%
D
100%

Slide 15 - Quizvraag

Slide 16 - Tekstslide

  • Het gen voor kleurenblindheid is recessief en is X-Chromosomaal.
  • Een kleurenblinde man en een heterozygoot (niet-kleurenblinde) vrouw krijgen een kind.

Slide 17 - Tekstslide

Hoeveel procent van de nakomelingen is kleurenblind?
A
25% alleen de mannen
B
25% alleen de vrouwen
C
50% mooi verdeeld
D
100% zowel mannen als vrouwen

Slide 18 - Quizvraag

Slide 19 - Tekstslide

  • Het gen voor kleurenblindheid is recessief en is X-Chromosomaal.
  • Een kleurenziende man en een kleurenblinde vrouw krijgen een kind

Slide 20 - Tekstslide

Hoeveel procent van de nakomelingen is kleurenblind?
A
Niemand
B
alleen de vrouwen
C
Alleen de mannen
D
Iedereen

Slide 21 - Quizvraag

Slide 22 - Tekstslide

Conclusie:
  • Mannen hebben vaker last van X-chromosmale afwijkingen

  1. Hemofilie (bloederziekte)
  2. Ziekte van Duchenne (spierdystrofie)
  3. Ichtyosis (verhoorningsstoornis)

Slide 23 - Tekstslide

B = kleurenziend                b = kleurenblind
Moeder is drager

Slide 24 - Tekstslide

X-chromosomale overerving in een stamboom

  1. Neem de stamboom over.
  2. Schrijf bij elk individu het genotype (indien mogelijk!)
  3. Kijk na op de volgende slide
Xa = kleurenblind

Slide 25 - Tekstslide

XAXa
1
XaY-
2
XAY-
3
XaXa
4
XaXa
7
XAY-
5
XAY-
6
XAXa
8
XaY-
9
XAXa
10
XAY-
11
XAXa
12
XaY-
13
XAY-
14
XAXa of XAXA (Niet nader te bepalen)
Heeft gegarandeerd een XA van vader
15
XAY-
16
Xa = kleurenblind

Slide 26 - Tekstslide

Is deze eigenschap X-chromosomaal?

Slide 27 - Tekstslide

Is deze eigenschap X-chromosomaal?
  • Nee

Slide 28 - Tekstslide

Is deze eigenschap X-chromosomaal?

Slide 29 - Tekstslide

Is deze eigenschap X-chromosomaal?
  • Ja  

Slide 30 - Tekstslide

Is deze eigenschap X-chromosomaal?
  • Nee
  • Er zijn moeders met de eigenschap met zoons zonder de eigenschap
Xa
Y-
Xa
XaXa
XaY-
Xa
XaXa
XaY-
XA
Y-
Xa
XAXa
XaY-
Xa
XAXa
XaY-
Tip 1: Bij een eigenschap die X-chromosomaal, recessief overerft, hebben alle zoons van een moeder met de eigenschap ook de eigenschap.
Zij krijgen hun enige X-chromosoom van hun homozygoot recessieve moeder
X
O

Slide 31 - Tekstslide

Is deze eigenschap X-chromosomaal?
  • Nee
  • Er zijn moeders met de eigenschap met zoons zonder de eigenschap
Xa
Y-
Xa
XaXa
XaY-
Xa
XaXa
XaY-
Tip 2: Bij een eigenschap die X-chromosomaal, recessief overerft, heeft een dochter met de eigenschap een vader die ook de eigenschap heeft.
Homozygoot recessieve dochters erven gegarandeerd een recessief allel van de vader. Aangezien de vader maar een allel heeft, heeft hij dus de eigenschap.
Xa
Y-
XA
XAXa
XAY-
Xa
XaXa
XaY-

Slide 32 - Tekstslide