Module 1 - Jagers en boeren

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Module 1, De tijd van jagers en boeren

Bronnen

Les 1

Pre-historie

Historie

Uitvinding van het schrift

De eerste mensen 

De eerste mens 

De verspreiding van de mens

Het leven van jagers-verzamelaars

Les 2

Zwervend bestaan

• De eerste mensen leefden als nomaden
• Ze hadden weinig bezit - alles moest mee
• Middelen van bestaan waren jagen, vissen en verzamelen.
• Daarom noemen we deze mensen jagers-verzamelaars

Hoe leefden jagers-verzamelaars?

• Jagers-verzamelaars leefden in kleine groepen van 25-40 mensen
• Nauwelijks sociale verschillen: iedereen is gelijk
• Leefden met de natuur en de seizoenen
• Grafgiften: voorwerpen die met de doden werden begraven
• Geloof in natuurgodsdiensten: natuur heeft speciale krachten

Trijntje - overleed rond 5500 v. Chr.

Trijntje is begraven met een hond

De eerste boeren in Nederland

Les 3

Ontstaan landbouw

• rond 10.000 v Chr - huidige Midden-Oosten
• Het klimaat veranderde, waardoor er voldoende voedsel was
• Mensen gingen op een vaste plek wonen = eerste dorpen
• rond 5000 v. Chr -  landbouw bereikt West-Europa door migratie

Nederland

- Nederland bestond grotendeels uit moerasgebied

- Mensen leefden in kleine dorpen

- Middelen van bestaan:

Visserij en beetje akkerbouw aan de kusten

Akkerbouw en veeteelt in binnenland

- Nog geen gebruik van schrift 

Ontstaan van huizen 

en dorpen

Voedsel

- Een goede oogst was heel belangrijk

- Natuurgoden hadden invloed op de oogst

- Offeren om goden gunstig te stemmen

- Werd het meisje van Yde geofferd?

Gevolgen

• Mensen die op een vaste plek wonen, hebben meer spullen
• Grotere groepen => dorpen
• Meer sociale verschillen
• Wetten en regels nodig

Rijk en arm

Les 4

Sociale verschillen

• Wonen op een vaste plek => grotere groepen
• Sommige boeren kregen meer bezit en meer kennis dan anderen
• Verschillen tussen arm en rijk => Sociale verschillen

Grafgiften

- Rijke boeren => grotere huizen, mooiere kleding, kostbare sieraden en voorwerpen (zoals hiernaast van brons en  barnsteen)

- Dit weten we door grafgiften

- Meer macht en aanzien => hoge sociale status

Sociale verschillen

Hoe weten we dat er verschillen tussen arm en rijk ontstonden?

1. Omdat mensen dat opgeschreven hebben
2. Omdat mensen dat steeds doorverteld hebben
3. Omdat archeologen grafgiften gevonden hebben
4. Omdat we daar afbeeldingen van hebben

Rijk

Arm

Beiden

Wat betekent het begrip "sociale status"?

Uitvinding van de landbouw

College 1

Video Blink

Landbouwsamenleving

- rond 10.000 v. Chr - uitvinding landbouw Vruchtbare Halve Maan

- Klimaat veranderde: warmer en droger => veel voedsel => vaste woonplaats 

- Rivieren Eufraat en Tigris zorgden voor vruchtbare grond

=> ontdekking dat uit zaadjes nieuwe plantjes groeien => akkerbouw

=> domesticeren van wilde  dieren => veeteelt

Landbouwrevolutie

- Verspreiding over heel Europa duurde duizenden jaren.

- De gevolgen van de uitvinding en verspreiding van de landbouw waren enorm. 

- Dus daarom noemen we het toch een revolutie. 

Wat was de oorzaak dat mensen rond 10.000 v. Chr in het Midden-Oostenop vaste plekken gingen wonen?

Noem drie gevolgen van het feit dat mensen op een vaste plek gingen wonen?

Opdracht

- Vul de conceptmap over het college "De uitvinding van de landbouw" op pagina 40 van je boek in. 

- Werk zelfstandig. 

- Je hebt 10 minuten de tijd. 

- Niet af? Maak het af in een huiswerk- 

of flexuur. 

Kom je er niet uit?

Gebruik de 4 B's:

1. Brein

2. Boek

3. Buur

4. Begeleider (docent)

Ontstaan van de eerste steden

College 2

Video Blink

Eerste steden

Rond 3300 v. Chr - ontstaan van de eerste steden op meerdere plekken op de wereld:  

- Mesopotamië (Midden-Oosten) - Ur, Uruk, Babylon

- Egypte - Memphis, Thebe

- Palestina - Jericho, Jeruzalem

- Indus-vallei (Pakistan/India)

- Gele Rivier (China)

- Inca en Maya (Midden/Zuid-Amerika)

Irrigatielandbouw

- In Egypte ontstond irrigatielandbouw = een systeem van kanaaltjes waarmee gewassen water krijgen

Specialisatie

Irrigatielandbouw was groot succes => voedseloverschotten

Niet iedereen hoefde boer te zijn => ontstaan van ambachten:

- spinnen/weven van stoffen

- maken van gereedschap (ploegen, messen)

Mensen die producten maken => ambachtslieden

Verruilen van deze producten => handel

Wat is irrigatielandbouw?

1. Landbouw die een boer irriteert
2. Een manier van landbouw die ontstond in Egypte rond 3000 v. Chr
3. Een systeem van kanaaltjes waarmee gewassen water krijgen
4. Landbouw waarbij de boer de gewassen besproeit

Reconstructie van een stad in Mesopotamië

Op plekken waar ambachtslieden en handelaars samen kwamen ontstonden de eerste steden

Op wat voor soort bronnen is de reconstructie op de vorige slide gebaseerd, denk je?

Bestuur

- Steden hadden regels nodig => bestuur

- Regels vastleggen, bijhouden van belasting en handel (administratie) => ontstaan schrift

- Ambtenaren  schreven regels en administratie op

- Landbouwstedelijke samenleving

Een weet-vraag tussendoor:
Hoe heet het eerste schrift dat we kennen?

De farao was de leider van Egypte

Egyptenaren bouwden piramides als graftempels

Opdracht

- Vul de conceptmap over het college "Het ontstaan van de eerste steden" op pagina 43 van je boek in. 

- Werk zelfstandig. 

- Je hebt 10 minuten de tijd. 

- Niet af? Maak het af in een huiswerk- 

of flexuur. 

Kom je er niet uit?

Gebruik de 4 B's:

1. Brein

2. Boek

3. Buur

4. Begeleider (docent)