Module 1 - Jagers en boeren - geen interactie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Module 1, De tijd van jagers en boeren

Bronnen

Les 1

Pre-historie

Historie

Uitvinding van het schrift

De eerste mensen 

De eerste mens 

De verspreiding van de mens

Het leven van jagers-verzamelaars

Les 2

Zwervend bestaan

• De eerste mensen leefden als nomaden
• Ze hadden weinig bezit - alles moest mee
• Middelen van bestaan waren jagen, vissen en verzamelen.
• Daarom noemen we deze mensen jagers-verzamelaars

Hoe leefden jagers-verzamelaars?

• Jagers-verzamelaars leefden in kleine groepen van 25-40 mensen
• Nauwelijks sociale verschillen: iedereen is gelijk
• Leefden met de natuur en de seizoenen
• Grafgiften: voorwerpen die met de doden werden begraven
• Geloof in natuurgodsdiensten: natuur heeft speciale krachten

Trijntje - overleed rond 5500 v. Chr.

Trijntje is begraven met een hond

De eerste boeren in Nederland

Les 3

Ontstaan landbouw

• 10.000 v Chr - huidige Midden-Oosten
• Het klimaat veranderde, waardoor er voldoende voedsel was
• Mensen gingen op een vaste plek wonen = eerste dorpen
• 5000 v. Chr -  landbouw bereikt West-Europa

Nederland

- Nederland bestond grotendeels uit moerasgebied

- Mensen leefden in kleine dorpen

- Middelen van bestaan:

Visserij en beetje akkerbouw aan de kusten

Akkerbouw en veeteelt in binnenland

- Nog geen gebruik van schrift 

Ontstaan van huizen 

en dorpen

Voedsel

- Een goede oogst was heel belangrijk

- Natuurgoden hadden invloed op de oogst

- Offeren om goden gunstig te stemmen

- Werd het meisje van Yde geofferd?

Gevolgen

• Mensen die op een vaste plek wonen, hebben meer spullen
• Grotere groepen => dorpen
• Meer sociale verschillen
• Wetten en regels nodig

Rijk en arm

Les 4

Sociale verschillen

• Wonen op een vaste plek => grotere groepen
• Sommige boeren kregen meer bezit en meer kennis dan anderen
• Verschillen tussen arm en rijk => Sociale verschillen

Grafgiften

- Rijke boeren => grotere huizen, mooiere kleding, kostbare sieraden en voorwerpen (zoals hiernaast van brons en  barnsteen)

- Dit weten we door grafgiften

- Meer macht en aanzien => hoge sociale status

Uitvinding van de landbouw

College 1

Landbouwsamenleving

- 10.000 v. Chr - uitvinding landbouw

in de Vruchtbare Halve Maan

- Rivieren zorgden voor vruchtbare grond => veel voedsel => vaste woonplaats 

=> ontdekking dat uit zaadjes nieuwe plantjes groeien => akkerbouw

=> domesticeren van wilde  dieren => veeteelt

Landbouwrevolutie

- Verspreiding over heel Europa duurde duizenden jaren.

- De gevolgen van de uitvinding en verspreiding van de landbouw waren enorm. 

- Dus daarom noemen we het toch een revolutie. 

Ontstaan van de eerste steden

College 2

Eerste steden

3300 v. Chr - ontstaan van de eerste steden op meerdere plekken op de wereld:  

- Mesopotamië (Midden-Oosten) - Ur, Uruk, Babylon

- Egypte - Memphis, Thebe

- Palestina - Jericho, Jeruzalem

- Indus-vallei (Pakistan/India)

- Gele Rivier (China)

- Inca en Maya (Midden/Zuid-Amerika)

Irrigatielandbouw

- In Egypte ontstond irrigatielandbouw = een systeem van kanaaltjes waarmee gewassen water krijgen

Specialisatie

Irrigatielandbouw was groot succes => voedseloverschotten

Niet iedereen hoefde boer te zijn => ontstaan van ambachten:

- spinnen/weven van stoffen

- maken van gereedschap (ploegen, messen)

Mensen die producten maken => ambachtslieden

Verruilen van deze producten => handel

Reconstructie van een stad in Mesopotamië

Op plekken waar ambachtslieden en handelaars samen kwamen ontstonden de eerste steden

Bestuur

- Steden hadden regels nodig => bestuur

- Regels vastleggen, bijhouden van belasting en handel (administratie) => ontstaan schrift

- Ambtenaren hielpen het bestuur met opschrijven van regels en administratie

- Landbouwstedelijke samenleving

De farao was de leider van Egypte

Egyptenaren bouwden piramides als graftempels