Les 04 - of, dat, dus en toen

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Lesdoelen

Als het goed is, weet je aan het eind van deze les: 

- tot welke woordsoorten de woorden of, dat, dus en toen kunnen behoren. 

- hoe je de woorden of, dat, dus en toen moet benoemen. 

Meerdere woordsoorten

Sommige woorden kunnen tot verschillende woordsoorten behoren. Dit geldt ook voor de woorden of, dat, dus en toen. 

Het woord of

Het woord of is altijd een voegwoord, maar het kan zowel een nevenschikkend als een onderschikkend voegwoord zijn. 

Als het een hoofdzin aan een bijzin verbindt, is het woordje of  een onderschikkend voegwoord. 

Als het een keuze tussen twee of meer opties aangeeft, is het woordje of een nevenschikkend voegwoord.  

Het woord dat

Ook het woord dat kan tot verschillende woordsoorten behoren: 

- als we het kunnen vervangen door het woord dit, dan is het een aanwijzend voornaamwoord. 

- als het terugwijst naar iets dat eerder in de zin wordt genoemd (het antecedent) is het een betrekkelijk voornaamwoord. 

- als het een bijzin aan een hoofdzin verbindt, is het een onderschikkend voegwoord. 

Het woord dus

Het woord dus kan ook tot twee woordsoorten behoren.

- Als het twee hoofdzinnen aan elkaar verbindt, is het een nevenschikkend voegwoord. 

- Als  we het kunnen vervangen door het woord daarom is het een bijwoord. 

Het woord toen

Ook het woord toen kan bij twee woordsoorten horen. 

- Als het een hoofdzin aan een bijzin koppelt, is het een onderschikkend voegwoord. 

- Als het niets aan elkaar koppelt, is het een bijwoord. 

 

Ik weet niet of ik meega naar de film of vroeg naar bed ga. 

1. Onderschikkend voegwoord
2. Nevenschikkend voegwoord

Het regent hard, dus het uitstapje gaat niet door. 

1. Nevenschikkend voegwoord
2. Bijwoord

Ik weet niet of ik meega naar de film of vroeg naar bed ga. 

1. Onderschikkend voegwoord
2. Nevenschikkend voegwoord

Toen hij de voorzet binnenschoot, werd de aanvaller dol van vreugde. 

1. Onderschikkend voegwoord
2. Bijwoord

Het regent hard, dus gaat het uitstapje niet door. 

1. Nevenschikkend voegwoord
2. Bijwoord

Het meisje dat de competitie 

won was niet de topfavoriet. 

1. Aanwijzend voornaamwoord
2. Betrekkelijk voornaamwoord
3. Onderschikkend voegwoord

Heb je dat t-shirt gisteren gekocht? 

1. Aanwijzend voornaamwoord
2. Betrekkelijk voornaamwoord
3. Onderschikkend voegwoord

Ik hoop dat Sparta 

dit weekend wint. 

1. Aanwijzend voornaamwoord
2. Betrekkelijk voornaamwoord
3. Onderschikkend voegwoord

Toen was geluk nog heel gewoon. 

1. Onderschikkend voegwoord
2. Bijwoord