Les 4: Stroomgebied van Rijn en Maas

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Startklaar

Landschappen in NL 

ntr.nl

Kust in NL 

      Lesdoel

Vandaag gaan we leren over de kenmerken van de stroomgebieden van de Rijn en de Maas, en de natuurlijke factoren die het regiem van een rivier beïnvloeden.

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Voorkennis

1. De leerlingen kennen waar Rijn en Maas stromen . 

2. De leerlingen kennen wat stroomgebied is . 

3. De leerlingen kennen boven-, midden- en bovenloop zijn . 

Welke voorkennis is nodig voor het doel.
Controleer of de leerlingen deze voorkennis beheersten door het stellen van Controle van Begrip vragen

teken een rivier 

bron

delta 

zijrivier 

meander 

stroomgebied 

waterscheiding 

Rivier

Stroomgebied = het gebied dat afwatert op een bepaalde rivier en zijn zijrivieren.

Waterscheiding = grens tussen twee stroomgebieden.

Stroomstelsel = een rivier met alle zijrivieren en vertakkingen die deel uitmaken van hetzelfde stroomgebied.

Lengteprofiel van Rijn

Delen van rivier

bovenloop:

+ eerste deel rivier

+ hoge stroomsnelheid

+ veel erosie

+ veel meegevoerd sediment

Delen van rivier

 Middenloop:

+ stroomafwaarts van de bovenloop

+ evenwicht erosie en sedimentatie

+ gemiddelde stroomsnelheid

+ Rijn wordt bevaarbaar

Benedenloop:

+ laatste gedeelte van de rivier

+ (zeer) kleine hellingshoek

+ veel sedimentatie

+ monding in zee      + vorming delta

Soorten rivieren

- gletsjer rivier 

- regen rivier 

- gemengde 

Rijn in Nederland

De Rijn vertakt zich in Nederland:

- 2/3 van het Rijnwater stroomt via de Waal naar zee

- 1/3 van het Rijnwater stroomt via het Pannerdens Kanaal

Rijn in Nederland

In de Neder-Rijn zijn 3 stuwen gebouwd:

- stuw = beweegbare dam in een rivier waarmee het waterniveau stroomopwaarts  wordt geregeld.

- Driel: veiligstellen watervoorziening IJssel

- Amerongen en Hagestein: maken  scheepvaart mogelijk

- vanaf Hagestein is eb en vloed merkbaar

De Maas

- kleiner stroomgebied dan de Rijn

- regenrivier

- veel overstromingen

- bron op het Plateau de Langres (Frankrijk)

- monding bij het Haringvliet

- 935 km lang

De Maas

De Maas is vooral in de bovenloop en de middenloop vrijwel onbedijkt.

Scheepvaart in de Maas:

- 7 stuwen voor bevaarbaarheid

- via Julianakanaal bij Maastricht

Verval en vergang

Verval = hoogteverschil tussen twee plaatsen langs de rivier:

- Rijn van bron tot monding = 2.340 m

- Rijn in Nederland = 12 m

Verhang = verval per kilometer (m / km):

- bepaalt de stroomsnelheid

- verhang verschilt: 35 m / km in Zwitserland, 0,08 m / km in Nederland

- veel erosie in de bovenloop, veel sedimentatie in de benedenloop

Debiet

Rijkswaterstaat meet voortdurend hoeveel water er door de grote rivieren stromen:

- debiet / waterafvoer = hoeveel m^3 per seconde dor een rivier stroomt.

- hoeveel water is er voor overstromingen, scheepvaart, irrigatie, drinkwater, koelwater

- gemiddeld debiet van de Rijn bij Lobith: 2.200 m^3/s

- piekafvoer = tijdelijke (extra) hoge waterafvoer

Organisatie van Nederland

Wie	Wat	Schaalniveau
Tweede deltacommissie	Kust, rivier en stad tot 2100	Nationaal (bedenkt)
Rijkswaterstaat	De uitvoerende organisatie	Nationaal (voert uit)
Waterschap	Zorgt voor het waterbeheer	Regionaal (monitort)

Boek: blz.26-27

1995: Rijn bij Lobith 16,68 m boven NAP (gemiddeld: 9,8 m)

=> alleen in 1926 hoger

Het gemiddelde debiet van de Maas is lager dan dat van de Rijn:

- door een kleiner stroomgebied

- doordat de Maas een regenrivier is

- vooral in de zomer een lage   waterafvoer

Regiem

= verdeling van het debiet over een jaar.

Drie natuurlijke factoren bepalen het regiem:

1 het klimaat:

- neerslag (hoeveel, welke, waar, wanneer)

- temperatuur bepaalt de verdamping

2 type water:

- smeltwater (gletsjerrivier)

- regenwater (regenrivier, zoals de Maas)

- smeltwater en regenwater (gemengde rivier (zoals de Rijn)

Regiem van de Rijn bij Lobith, 1901 - 2015.

Regiem van de Maas bij Borgharen, 1911 - 2015.

Regiem

3 bodem, gesteente, reliëf:

- bepalen het waterbergende vermogen- rotsachtig of bevroren bodem betekent weinig infiltratie

- tussen zandkorrels is veel ruimte voor infiltratie (= groot waterbergend vermogen)

- steile hellingen leiden tot snellere afstroming van neerslag of smeltwater

Regiem van de Rijn bij Lobith, 1901 - 2015.

Regiem van de Maas bij Borgharen, 1911 - 2015.

Maas en Rijn

     Kleine afsluiting

bron-monding-meander

stroomgebied-waterscheding

boven-, midden-, benedenloop

verval en venhang

debiet en regiem

Kleine lesafsluiting (5 min) 

Docent controleert begrip door opdrachten of vragen die de begrippen en vaardigheden van het lesdoel toetsen.

Leerlingen werken zelfstandig of in een groepje aan opdrachten, kunnen vragen stellen aan de docent maar werken grotendeels zelfstandig.

Controle van begrip vragen

Huiswerkcontrole, opdr.1

Huiswerkcontrole, opdr.2

Huiswerkcontrole, opdr.4

     Grote afsluiting

Vandaag gaan we leren over de kenmerken van de stroomgebieden van de Rijn en de Maas, en de natuurlijke factoren die het regiem van een rivier beïnvloeden.

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

retrieval practice

Retrieval practice (10 min)

Docent geeft de leerlingen de tijd om zelf te oefenen met de lesstof en biedt ondersteuning indien nodig.

Leerlingen oefenen zelf met de lesstof door begrippen te oefenen met Quizlet, flashcards te maken en zichzelf te overhoren of topografie spellen online te doen.

Quizlet, flashcards maken, zichzelf overhoren, topografie spellen online

quizlet.com