5.1 Handel en de opkomst van steden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Welkom

17-04-2024

Schema

• Opkomst van steden
  
• Het ontstaan van een geldeconomie
  
• Handel in de middeleeuwen
  
• Opdrachten
• Toets bespreken
• Afronding

Leerdoelen 5.1

• Je kunt de oorzaken noemen van de opkomst van steden in de late middeleeuwen

• Je kunt uitleggen dat er weer een geldeconomie ontstond. 
  

• Je kunt aan de hand van een voorbeeld van een middeleeuws netwerk tussen handelssteden uitleggen waarom samenwerking voordelig was. 
  

5.1 Handel en de opkomst van steden

Opkomst van steden

Rond het jaar 1000......

Verandering	Continuïteit
Handel en nijverheid bloeiden op. Er kwamen weer steden.	Meeste mensen werkten en woonden nog altijd op het platteland.

Opkomst van steden

Oorzaken:

• Nieuwe uitvindingen/ontdekkingen in de landbouw.

• Kloosters en domeinheren lieten woeste gronden ontginnen 

Middeleeuwse boeren werken op de akkers 

Betere landbouw

• De halsjuk werd uitgevonden om trekdieren beter te benutten 
• Ijzeren ploeg werd uitgevonden om het land beter te bewerken
• Boeren gingen grond beter gebruiken door het drieslagstelsel te gebruiken

Drieslagstelsel 

Een landbouwmethode waarin een stuk land in het eerste jaar wordt gebruikt voor wintergraan en in het tweede jaar voor zomergraan, voordat het een jaar braak komt te liggen.

halsjuk voor een paard

Ijzeren ploeg

De bevolking groeit 

Kloosters en domeinheren lieten woeste gronden ontginnen.

Ontginnen

Het voor landbouw bruikbaar maken van bossen en moerassen.

• Landbouw opbrengsten stegen en was meer voedsel
• Mensen hadden meet voedsel om te ruilen

Middeleeuwse markt

Er ontstaan steden

• Boeren gingen meer voedsel ruilen op markten
• Deze markten groeide uit tot dorpen
• De dorpen groeide uit tot steden

Nieuwe samenleving.

In de late middeleeuwen ontstond er een agrarisch-stedelijke samenleving.

Een samenleving waarin de meeste mensen nog op het platteland wonen en in de landbouw werken, maar waarin er ook steden met handelaren en ambachtslieden zijn.

Opdrachten maken

Maak: opdracht 4 tm 7 van 5.1

Tijd: 10 minuten

Hoe: in stilte

Hulp: Je boek en de docent

Klaar: maak opdracht 7 tm 10 van 5.1

Het ontstaan van een geldeconomie

In de vroege middeleeuwen ''betaalden'' mensen door te ruilen of een deel van de oogst af te staan.

Ruilen werd onhandig:

• Producten konden niet lang bewaard worden
• Betalen van hofhouding en legers lastig
• Boeren vonden niet altijd voldoende spullen om direct te ruilen
  

Het ontstaan van een geldeconomie

• Domeinheren eisten steeds vaker pacht en belasting in geld.
• Boeren hadden geld nodig om te betalen

Er ontstond een geldeconomie

Geldeconomie:
Een economie waarin mensen elkaar met geld betalen.

Middeleeuwse muntentellers

Duitse gulden uit 1341

Britse munt uit 1279

'kromstaart' munt uit Leeuwarden deel van een schat die was verstopt rond 1481

Franse munten uit 1120

Toets bespreken

• We bespreken eerste de hele toets
• Na het bespreken is er tijd voor vragen over eigen antwoorden
• Markeer onderdelen waar je een vraag over hebt

Handel in de middeleeuwen

Handel over lange afstanden groeide

Er ontstonden steden die hun geld verdienden door te handelen

Handelsstad
Stad waarin langeafstandshandel een belangrijk middel van bestaan is.
Stad waarin langeafstandshandel een belangrijk middel van bestaan is.

Vischpoort in Elburg (handelsstad in Gelderland)

Handel in de middeleeuwen

Vanaf de 12e eeuw begonnen kooplieden uit steden Noord-Europa samen te werken

Hanze

Een handelsverbond van steden langs de Noordzee en de Oostzee, dat rond 1350 op zijn machtigst was.

Replica van een kogge.

Handel in de middeleeuwen

Voordelen van de Hanze:

• In groepen varen voor bescherming
• Minder tol betalen
• leveranciers mochten niet met concurenten werken
• Producten uit het Zuiden kunnen kopen
  

Welke Nederlandse steden hadden zich aangesloten bij de Hanze?

Opdrachten maken

Maak: opdracht 7 tm 10 van 5.1

Tijd: tot de bel gaat

Hoe: Je mag rustig met elkaar overleggen

Hulp: Je boek en de docent

Klaar: maak tm opdracht 15 van 5.1 

5.2 De middeleeuwse stad

Leerdoelen 5.2

•     Je kunt de sociale lagen in een middeleeuwse stad noemen en uitleggen hoe het ambachtswezen was georganiseerd.

•     Je kunt uitleggen waarom de invoering van stadsrechten laat zien dat steden in de late middeleeuwen meer macht kregen ten opzichte van de adel.

•     Je kunt uitleggen hoe steden in de late middeleeuwen werden bestuurd.

 Sociale lagen in een middeleeuwse stad

Alle vrije inwoners van de stad noem je de:

Burgerij

In de middeleeuwen: de groep van bewoners van een stad.

Sociale lagen in een middeleeuwse stad

Afronding

Huiswerk

• Maak 4 tm 10 van 5.1 af
  
• Maak de opdrachten voor 22 april 9:00 online
• Volgende les: 5.2 De middeleeuwse stad + afmaken 5.1