H. 1. - Spelling en Grammatica - sv

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Herhalen ontleden

Uitleg + verduidelijkende oefening

Persoonsvorm (pv)  

Het is ALTIJD een werkwoord (= iets wat je doet). 
Kan in meervoud of in enkelvoud staan.

zie

blz. 49

     1. Tijdsproef - tegenwoordige tijd <-> verleden tijd

     2. Getalsproef - enkelvoud <-> meervoud

             Bij deze proef geldt: het woord dat verandert = pv

     3. Zin vragend maken - BELANGRIJK: werkt niet
        altijd, want sommige zinnen zijn al vragend.

Wat is de pv?

Een Japanse boot is onlangs gezonken.

Voor elk vak geeft je leraar huiswerk op.

Steeds meer brugklassers zijn stressgevoelig.

PV is onderstreept

Een Japanse boot is onlangs gezonken.

Voor elk vak geeft je leraar huiswerk op.

Steeds meer brugklassers zijn stressgevoelig.

Zinsdeelproef

- Onderstreep de persoonsvorm (= pv)

- zet voor en achter de pv een streepje

- verander de volgorde van de zin - welk woord / welke woorden
   kun je vóór de pv zetten / blijven altijd bij elkaar als je de zin
   verandert?

- zet de zinsdeelstrepen op de juiste plaats

zie

blz. 49

   het woord/de woorden vóór de pv          altijd één zinsdeel!

Zinsdeelstrepen zetten

1. Zinsdeel bestaat uit één woord of een paar woorden die bij elkaar horen.
2. Elk zinsdeel  heeft één functie: wg, o, lv. Persoonsvorm is een zinsdeel dat hoort bij het wg of ng.
3. TIP: als je de persoonsvorm hebt gevonden - weet je dat alles wat daarvoor is ALTIJD één zinsdeel is.
   
   

Doe de zinsdeelproef:  Probeer steeds een woord of woordgroep voor de pv te zetten. Als dat zo is, is het een zinsdeel. 

Waar moeten de strepen?

Een Japanse boot is onlangs gezonken.

Voor elk vak geeft je leraar huiswerk op.

Steeds meer brugklassers zijn stressgevoelig.

De strepen zet je als volgt:

Een Japanse boot | is | onlangs | gezonken.

Voor elk vak | geeft | je leraar | huiswerk | op.

Steeds meer brugklassers|  zijn | stressgevoelig.

Onderwerp (o)

Onderwerp is de hoofdrolspeler in de zin. Begint NOOIT met een voorzetsel.

Manier 1: onderwerpsproef

pv veranderen van enkelvoud naar meervoud of andersom

zinsdeel dat mee moet veranderen, is het onderwerp

Manier 2: vraag stellen

Wie/wat  + persoonsvorm (beter: werkwoordelijk gezegde)?
Antwoord hierop is het onderwerp.

Stappen zinsontleding

Stap 1: Onderstreep de persoonsvorm (pv) en
               zet voor en achter de pv een streep

Stap 2: zet zinsdeelstrepen om de overige woorden

Stap 3: bepaal het onderwerp (o)

                  (= de hoofdpersoon - WIE/WAT + pv (gezegde))

PV - tegenwoordige tijd

Onderwerp = 1 persoon / ding? 

1. Je schrijft de ik-vorm bij ik én wanneer
   je/jij achter de pv staat

2. Je schrijft de ik-vorm + -t bij hij, zij, het
     én wanneer je/jij vóór de pv  staat.

De ik-vorm = 

infinitief en
-en er afhalen

Bijvoorbeeld:

werken => werk

denken => denk

Onderwerp = meer personen/dingen?

=> Je schrijft het hele werkwoord op.

OF

Persoonsvorm in de TT

- Bepaal: 1 persoon/ding of meer personen/dingen?

- Meer personen/dingen? => Gebruik hele werkwoord (infinitief)

- 1 persoon? => bepaal de ik-vorm 

- Ik-vorm => vaak de stam van het ww (= '-en' eraf hakken)

                   => rare vorm? bv. hakk-, verhuiz-, lop-

                        pas het aan: ik hak, ik verhuis, ik loop

- Kijk nu naar de zin:
    

      

ik of jij/je staat erachter?	alle andere vormen enkelvoud
ik-vorm opschrijven	ik-vorm + t opschrijven

Vervang werkwoord

Hoor je nu een -t? 

Dan ook jouw werkwoord

Bijv.: - Vindt /vind jij dit handig? 
           - Loop  jij dit handig => hoort geen -t

           - DUS: Vind jij dit handig?

TIP:

Gebruik: lopen   of smurfen

Wel of niet een -t in tegenwoordige tijd?

Leestekens

• Punt - einde gewone zin 
• Vraagteken - einde vraagzin
• Uitroepteken - na uitroep of een bevel
• Komma
• Aanhalingstekens

Komma

- Bij een opsomming

  Hij werd wakker, stond op, ontbeet en ging naar school.

- Tussen bijvoeglijke naamwoorden

    Zij zat op een groene, leren bank.

- Tussen twee persoonsvormen

   Als je klaar bent, ga je op je stoel zitten.

- Als je iemand aanspreekt

   Eva, kun je even koken?

- Meestal voor een voegwoord

   maar, want, omdat, zodat, opdat, hoewel, terwijl, enzovoort.

   MAAR BIJNA NOOIT: voor en en of

Als je PRECIES opschrijft wat iemand zegt, gebruik je aanhalingstekens.

Dat heet de directe rede.

De directe rede begint ALTIJD met een hoofdletter.

Wat gezegd wordt, staat tussen aanhalingstekens.

Voor die zin zet een dubbele punt!

De agent zei: 'Je rijdt veel te hard op die scooter.'

Aanhalingstekens

Begint de zin met directe rede?

Dan eindigt het citaat met een komma!

'Dat is de derde keer,' zucht Tanja.

Als je een stukje LETTERLIJK overneemt uit een tekst

  De uitspraak 'Meedoen is belangrijker dan winnen' hoort bij de
  Olympische spelen.

Als je een woord speciale aandacht wilt geven

  Hoe spel je 'coach' eigenlijk?

Aanhalingstekens

Twee manier om zinnen te verdelen

1.  Zinsdelen benoemen   (persoonsvorm, onderwerp => H.1.7.)

2. Woordsoorten benoemen (zelfstandig naamwoord, lidwoord
     en werkwoord) (H.1.8)

Waaraan denk jij bij zelfstandige naamwoorden?

Zelfstandig naamwoord (zn)

Vijf categorieën: 

1. mensen
2. dieren
3. planten
4. dingen
5. begrippen
6. EIGEN NAMEN (Liam, Isa, Rotterdam, Ajax, Vechtdal College)

Zelfstandig naamwoord (zn)

Waaraan kun je een zelfstandig naamwoord HERKENNEN?

1. Je kunt er meestal een lidwoord voor zetten (de, het en een)
2. Je kunt het meestal in het meervoud zetten
3. Je kunt van een zelfstandig naamwoord meestal een verkleinwoord maken

Blz. 54

Lidwoord (lw) 

de, het, een

BELANGRIJK

=> een lidwoord staat NOOIT alleen (altijd een zelfstandig
     naamwoord erbij)

=> BEPAALDE lidwoorden:  de en het
     het is duidelijk wie of wat je precies bedoelt

=> ONBEPAALD lidwoord:   een
     het is níet helemaal duidelijk wie of wat je precies bedoelt

Blz. 54

Werkwoorden (ww)        

- Is iets wat je kunt doen

- Drukt een handeling uit

- Kan ook een situatie of een gebeurtenis uitdrukken

Een werkwoord kun je aanpassen (vervoegen).

- aan de persoon: ik koop, hij fietst, de leerlingen werken

- aan de tijd: ik kocht, hij heeft gefietst, de leerlingen werkten

Hele werkwoord = INFINITIEF

Blz. 55

Laatste deel 

Belangrijkste

Eerste deel

Geeft precisering (geeft meestal preciezer aan wat wordt bedoeld)

boomhut

badkamer

meesterwerk

toilettas

eredivisiespeler

marktplein

hockeywedstrijd

spaarpot

prestatiedrang

drielandenpunt

H. 1.5. Samenstellingen

Blz. 41

Dicteewoorden 

auteur

benauwd

betrouwbaar

eenvoudig

enthousiast

flauw

fout

inhoud

kauwgom

mouw

nauwkeurig

ouderwets

pauw

rauw

rouw

toeschouwer

trauma

trouw

verhouding

wantrouwen

Blz. 63