Het redekundig ontleden van enkelvoudige zinnen: persoonsvorm t/m bijwoordelijke bepaling

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Het redekundig ontleden van enkelvoudige zinnen: persoonsvorm t/m bijwoordelijke bepaling

Leerdoel

Aan het einde van deze les kan je enkelvoudige zinnen ontleden en bij aanwezigheid de zinsdelen:

1) pv       4) lv

2) ow     5) mv

3) wg     6) bwb

benoemen en noteren. 

Voorbeeld

De wielrenners trainen wekelijks in groepsverband.

De wielrenners / trainen / wekelijks / in groepsverband.

Wat is de persoonsvorm? 

Hoe zit het met de zinsdeelstreepjes? 

Het onderwerp

Wie 'trainen?' 

Regel: wie / wat + pv = ow

Het antwoord op die vraag is het onderwerp. 

ow = De wielrenners

Het werkwoordelijk gezegde

Regel: Alle werkwoorden in de zin (incl. persoonsvorm).

Bij de volgende bushalte / stapt / mevrouw De Wever (ow) / uit. 

wg = 'stapt uit' (want het hele werkwoord is uitstappen)

Lijdend voorwerp

Zo vind je het lijdend voorwerp. 

'Op de markt heeft Ricardo een warme winterjas gekocht.'

Regel LV = wie + wat + persoonsvorm + onderwerp + werk. gez? 

Wat is het lijdend voorwerp in de bovenstaande zin? 

Meewerkend voorwerp

Een meewerkend voorwerp geeft aan voor wie iets bestemd is. Het is vaak een mens of een dier. 

Meewerkend voorwerp

Het meewerkend voorwerp komt voor bij werkwoorden die iets te maken hebben met ‘vertellen’ (antwoorden, beloven, uitleggen) of met ‘geven’ (overhandigen, betalen). 

Een meewerkend voorwerp kan beginnen met aan, maar dat hoeft niet.

Meewerkend voorwerp

Regel:  Aan wie + werkwoordelijk gezegde + onderwerp + lijdend voorwerp? 

Vraag: Aan wie heeft Thirza een geheimpje verteld? 

mv = aan haar zusje

Bijwoordelijke bepaling 

Een bijwoordelijke bepaling (bwb) geeft vaak een plaats (op zolder), een tijd (over twee weken) of een reden (vanwege het slechte weer) aan. 

Een zin kan geen, één of meer bijwoordelijke bepalingen bevatten.

Noteer het lijdend voorwerp in deze zin:
Gisteren heb ik voor mijn moeder een pizza besteld bij de lokale Italiaan.

De leerlingen voeren hier drie dingen in die ze in deze les hebben geleerd. Hiermee geven ze aan wat hun eigen leerrendement van deze les is.

Noteer het meewerkend voorwerp in deze zin:
Gisteren heb ik voor mijn moeder een pizza besteld bij de lokale Italiaan.

De leerlingen voeren hier twee dingen in waarover ze meer zouden willen weten. Hiermee vergroot je niet alleen betrokkenheid, maar geef je hen ook meer eigenaarschap.

Noteer alle bijwoordelijke bepalingen van deze zin:
Gisteren heb ik voor mijn moeder een pizza besteld bij de lokale Italiaan.

De leerlingen geven hier (in vraagvorm) aan met welk onderdeel van de stof ze nog moeite. Voor de docent biedt dit niet alleen inzicht in de mate waarin de stof de leerlingen begrijpen/beheersen, maar ook een goed startpunt voor een volgende les.