Hoofdstuk 4: Vergilius, dichter van Rome

• Latijn
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Arma virumque cano, Troiae qui primus ab oris 

Italiam fato profugus Laviniaque venit

litora

De wapenfeiten bezing ik en de man die als eerste vanaf de kusten van Troje,
onder drang van het Noodlot naar Italia kwam en de Lavinische kusten

Publius Vergilius Maro

Mantua me genuit, Calabri rapuere, tenet nunc

Parthenope; cecini pascua, rura, duces.

Mantua schonk mij het leven, Calabrië roofde het weg, nu

rust ik in Napels; ik zong van widen, akkers en strijd. 

Publius Vergilius

Mantua, 70 v. Chr. 

Maro
Brindisi, 19 v. Chr. 

Publius Vergilius Maro

• vader had boerenbedrijf
  
• studeerde in Rome retorica, geen succes, dus geen politieke carrière
  
• door contacten in Rome wel carrière als dichter (42 – 19)
  
• verhuisd naar Napels (en daar ook begraven)
  
• bevriend met Quintus Horatius Flaccus en Caius Cilnius Maecenas
  

Vergilius' werken: Bucolica/Eclogae (39)

• herdersgedichten
  
• vermenging historische werkelijkheid met onbezorgde herdersleven
  
• ecloga 4 is beroemd: 
• aankondiging geboorte kind met terugkeer Gouden Tijdperk
  

Vergilius' werken: Georgica (29)

• leerdicht in vier boeken over de
  
• landbouw
• bos- en wijnbouw 
• veeteelt
• bijenteelt 
• liefde voor boerenleven tijdens onrustige periode van burgeroorlogen: vrede door Octavianus?
  

Caius Cilnius Maecenas

• sponsor/promotor kunst en cultuur 
  
• minister van cultuur onder Augustus
  
• zeer rijk
  
• steunde schrijvers als Vergilius, Horatius, Livius financieel in ruil voor politieke propaganda
  

Vergilius' werken: Aeneis (19)

• Al in Georgica  aankondiging Epos over Octavianus
• Uiteindelijk mythische voorvader(!) Aeneas hoofdpersoon
• propaganda voor Pax Augusta (vrede, voorspoed, moreel herstel): 
• nationaal epos en legitimering Augustus’ programma
  
• goddelijke oorsprong (Venus→Aeneas; Mars→ Romulus/Remus) 
  
• inmenging van goden (o.a. Juno tegen Aeneas, Venus vóór Aeneas)
• Aeneïs is niet voltooid, Vergilius wilde het werk verbranden
• Posthuum uitgegeven door vrienden

Vergilius' werken: Aeneis (19)

• 12 boeken epos, in aemulatio/wedijver met Homerus’ Odyssee & Ilias
  
• Aeneis I-VI: Romeinse Odyssee (maar hoofdpersoon met meer diepgang), 
• Aeneis VII-XII Romeinse Ilias (maar niet de Trojaanse oorlog centraal)
• hoofdpersoon Aeneas is een voorbeeld voor Augustus
• doel Aeneas: stichten nieuw Troje (=Rome)
  
• ideologie: Rome's grootheid is door fatum bepaald

De zwerftocht van Aeneas

Vergilius' werken: Aeneis (19)

• Korte inhoud:
• Boek 1: schipbreuk in Carthgo, Aeneas ontmoet Dido
• Boek 2-3: terugblik Trojaanse oorlog, het Paard, zwerftocht over zee
• Boek 4: liefde tussen Aeneas en Dido, goddelijke interventie, zelfmoord
• Boek 5: terug naar Sicilië, verschijnen schim vanAnchises
• Boek 6: ontmoeting met de Sybille, reis door onderwereld
• Boek 7 t/m 12: oorlog in Latium,  tweegevecht met Turnus, overwinning
• Boek  8: wapenrusting en schild van Aeneas

Stichtingsmythe

• Aeneas gold in oude tradities al als stamvader van Rome
• Maar: Julius Caesar leidde gens Iulia terug op Aeneas en Venus
• Augustus maakt verering van Venus tot staatsgodsdienst
• De Aeneïs verbindt de stichtingsmythe met Trojaanse afstamming
• Hierdoor stammen Caesar en Augustus af van zowel Venus als Mars
• Nota Bene: ook Ennius gaf deze verbinding al aan

Heden en verleden

• Vergilius  verbindt mythologisch verleden met eigen heden
• Boek 1: Jupiter voorspelt de grootsheid van Rome aan Venus
• Boek 6: overzicht van toekomstige Romeinse geschiedenis
• Boek 8: op schild van Aenas staat Slag bij Actium
• Gevolg: Pax Augusta voorgesteld als vervulling van fatum.

Aeneas en Augustus

• Aeneas wordt afgebeeld als de ware Romein maar weerspiegelt Augustus
• Nadruk op oude deugden: virtutes, pietas, clementia en iustitita. 
• Augustus voltooit dus het werk van Aeneas.
• Toch: geen kritiekloos verhaal, ook keerzijde.
• Geweldadig optreden van Aenas in boek 10-12 kan verwijzen naar Octavianus' optreden in burgeroorlog. 
• Uit brieven blijkt grote interesse van Augustus in de Aeneïs. 

Het Epos

• Het traditionele epos zien we bij Homerus en Vergilius
• Daarnaast: didactisch epos  van Lucretius
• 'Verhalend' epos van Ovidius,  de Metamorphosen: 
• verzameling van korte verhalen met een overkoepelend thema, de gedaanteverandering
  

Vergilius vs. Homerus

• IMITATIO en AEMILATIO
• Homerus schreef twee grote epen:
• Ilias: 24 boeken, beschrijft 51 dagen uit de strijd om Troje
• Odyssee: 24 boeken, beschrijft de tienjarig zwerftocht van Odysseus op weg naar huis

Vergilius vs. Homerus

• Vergilius schrijft de Aeneis:
• 12 boeken over de Trojaan Aeneas
• 6 boeken: zwerftocht over de Middellandse Zee
• 6 boeken: strijd in Italia tegen Turnus

Vergilius vs. Homerus

• Naast overeenkomst in structuur ook overeenkomsten in inhoud:
• afdaling naar onderwereld, nieuwe wapens, tweegevecht.
• Toch: meer dan slaafse navolging van Homeros, wél origineel
• Verwijzing naar Homeros benadrukt juist eigen karakter
• Publiek van Vergilius kent het werk van Homeros van buiten
• Kijkt daarom ook kritisch naar werk van Vergilius.