5.3 Genen en allelen + 5.8 Dominant en recessief

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Thema 5.3 + 5.8 Genen, allelen, dominant en recessief

Ga rustig zitten en pak je lesmateriaal er alvast bij.

Programma vandaag

- Terugblik Bs 5.2 Chromosomen

- Uitleg Bs 5.3 Genen en allelen

- Uitleg 5.8 Dominant en recessief

- Toetsinzage

Chromosomen paar

Chromosoom

Geslachtschromosomen

Sleep het aantal chromosomen naar de juiste cellen (rode vakje)

46 chromosomen

46 chromosomen

46 chromosomen

  23 chromosomen

23 chromosomen

Eicel

levercel van een vrouw

Zaadcel

Zenuwcel van man

1 Y- of 1  X-chromosomen

2  X-chromosomen

1 Y- en 1 X-chromosoom

1   X-chromosoom

BS 3: Genen en allelen

Genen en allelen

Leerdoelen 5.3

* Je kunt omschrijven wat genen en allelen zijn.

* Je kunt omschrijven wat een mutatie is.

* Je kunt omschrijven wat kanker is.

Maak zo veel mogelijk woorden met de letters E, T, R en S. Je mag de letters vaker gebruiken in een woord.

DNA

Chromosomen bestaan voor een groot deel uit de stof DNA.

DNA is opgebouwd uit de 

Basen: A, T, C, G 

De basen A-T en C-G vormen altijd een paar. Dus een Basenpaar

Basenparen

GEN

Een gen bestaat uit duizenden basenparen.

Een gen codeert voor 1 eigenschap.

Gen vertaalt naar Eiwitten.

Genvariant of allel

Chromosomenpaar met verschillende genen.

informatie Gen = Genvariant / Allel

de Allelen van die voor het zelfde coderen op de chromosomenpaar = allelenpaar.

Mutaties

Een chromosoom kan beschadigd raken, waardoor een of meer erfelijke eigenschappen veranderen. Dit noemen we een mutatie.

Wat heeft meer invloed? Een mutatie in een geslachtscel of een mutatie in een lichaamscel?

1. Geslachtscel
2. Lichaamscel
3. Beide evenveel
4. Geen van beiden

Mutatie

- Weinig invloed in enkele lichaamscel

- Groter gevolg in geslachtscel.

Mutagene invloeden.

Mutagene invloeden zijn dingen die je DNA kunnen laten muteren.

Mutant

Voorbeeld mutant: Albinisme of melanisme

Gen voor pigment (melanine), werkt niet (albinisme) of overmatig (melanisme)

Kanker

Kwaadaardige en goedaardige Tumor.

Uitzaaiing verspreidt kanker naar andere delen van het lichaam.

Wat is een mutatie?

1. Verandering in je fenotype
2. Is iemand die er anders uitziet. Zoals een albino
3. Een ongecontroleerde celdeling
4. een plotselinge verandering in het genotype van een cel

Wat is geen mutatie?

1. albinisme
2. obesitas
3. dwerggroei
4. pigmentvlekken

Leerdoelen 5.8

* Je kunt omschrijven wat homozygoot, heterozygoot, dominant en recessief betekenen.

Homozygoot & Heterozygoot

• Zijn de 2 allelen gelijk, dan ben je homozygoot voor deze eigenschap. (gen B)
• Zijn de 2 allelen ongelijk, dan ben je heterozygoot voor deze eigenschap (gen A)

Dominant of Recessief

• Het allel dat het sterkst is, bepaalt welke eigenschap jij krijgt. Dat allel noem je dominant. Dit noteren we met een hoofdletter: Bijv. A of B

• De eigenschap/het allel die niet zichtbaar wordt, noem je recessief. Dit noteren we met een kleine letter: Bijv a of b

Gensymbolen (genotype)

Als je homozygoot bent voor deze eigenschap:

- of AA (fenotype zwart haar)   - of aa (fenotype blond haar)

Als heterozygoot heb je dan:  - Aa (fenotype zwart haar)

Bij cavia's is kort haar (R) dominant over lang haar (r)

-Wat is het genotype van een cavia met lang haar?

1. RR
2. rr
3. Rr

Bij cavia's is kort haar (R) dominant over lang haar (r)

-Welke genotypes kan een cavia met kort haar hebben?

1. RR of Rr
2. rr of Rr
3. Rr

Werktijd

- Ga rustig aan de slag met de opgaven van BS 3 + 8. Je mag fluisterend overleggen.

- Klaar me de opgaven? Oefen met flitskaarten, de "test jezelf" of op www.biologiepagina.nl