Grammatica les 1: wederkerig + wederkerend

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Grammatica les 1

Wederkerende en wederkerige voornaamwoorden

Planning

• Startvraag
• Uitleg
• Aan de slag

Leerdoel:

Ik kan wederkerige en wederkerende voornaamwoorden herkennen.

Welke zin bevat een wederkerend voornaamwoord?

1. Zij schamen zich voor hun fout.
2. Wij groeten elkaar elke ochtend.
3. Jullie helpen mekaar met het huiswerk.
4. Hij wast zijn auto elke zaterdag.

A) Correct antwoord: De leerling begrijpt het onderscheid tussen wederkerige en wederkerende voornaamwoorden. → Zelfstandig aan de slag

B of C) Fout – wederkerig in plaats van wederkerend: De leerling verwart wederkerende en wederkerige voornaamwoorden. → Extra oefening nodig

D) Fout – geen wederkerend voornaamwoord: De leerling herkent wederkerende voornaamwoorden nog niet goed. → Verlengde instructie nodig

Antwoord A: maak opdracht 4 op blz. 213 (laptop opruimen)

Antwoord B: maak opdracht 2 + 3 op blz. 213 (laptop opruimen)

Antwoord C: instructie

Had je antwoord A, maar heb je gegokt? Dan is het verstandig om mee te doen met de instructie.

Verander de zin, zodat er niet de hele tijd 'tante' en 'Jan' wordt gebruikt.
Tante had een boek aan Jan gegeven. Jan bedankte tante voor het boek. Tante vertelde Jan dat het boek erg leuk was.

Waarom een voornaamwoord?

A. Tante had een boek aan Jan gegeven. Jan bedankte tante voor het boek. Tante vertelde Jan dat het boek erg leuk was.

B. Tante had een boek aan Jan gegeven. Hij bedankte haar voor het boek. Ze vertelde hem dat het erg leuk was. 

Voornaamwoorden

• Een voornaamwoord  verwijst naar mensen, dieren of dingen zonder   deze  bij naam te noemen. 
• Voornaamwoorden worden gebruikt in plaats van een zelfstandig   naamwoord.
• Voornaamwoorden hebben zelf niet direct betekenis: ze verwijzen naar   woorden die wel betekenis hebben. 
• Er zijn 8 verschillende voornaamwoorden. 

Acht voornaamwoorden

Verwijst naar zelfstandig naamwoorden.

1e persoon  ben jezelf-ik

2e persoon iem. met wie je praat

3e persoon iem. waarover je praat

Geeft bezit aan. Staat meestal meteen voor zelfst. nw.

Wijst naar iets. Kan alleen staan of meteen voor zelfst. nw.

Persoonlijk vnw.

Bezittelijk vnw.

Vragend vnw.

Niet elk vraagwoord is een vragend voornaamwoord.

Aanwijzend vnw.

Heeft betrekking op woord dat er vlak voor staat.

Wederkerend vnw.

Geeft iets vaags aan.

Wederkerig vnw.

Alleen het woordje 'elkaar'.

Betrekkelijk vnw.

Hoort bij het wederkerend werkwoord

Onbepaald vnw.

Gram. woordsoorten

Persoonlijk voornaamwoord (pers. vnw.)

Een persoonlijk voornaamwoord duidt een persoon, dier of ding aan. 

VB. Zij verloren de wedstrijd. Pas op, hij bijt! Ik heb het op tafel gelegd.

Gram. woordsoorten

Bezittelijk voornaamwoord (bez. vnw.)

Een bezittelijk voornaamwoord geeft aan van wie iets is, een bezit. Het staat altijd vóór het zelfstandig naamwoord waar het bij hoort. 

VB: jullie tuin, ons feest, jouw beste vriend

Maar: de tuin is van jullie > in dit geval is 'jullie' een pers. vnw.

 

Wederkerend voornaamwoord

Wederkerende voornaamwoorden zijn woorden als me, je, zich en ons. 

Deze woorden slaan terug op het onderwerp. 

wederkeren = terugkeren

Sommige werkwoorden hebben altijd een wederkerend voornaamwoord bij zich:

zich vergissen / zich aanstellen / zich voornemen

Ik vergis me / Hij stelt zich aan / Wij nemen ons voor

Het wederkerend voornaamwoord past zich aan het onderwerp van de zin aan. 

Wederkerend voornaamwoord

Andere werkwoorden komen soms 

met 

een wederkerend voornaamwoord voor:

zich wassen: Zij wast zich / Zij wast haar auto

zich scheren: Hij scheert zich / Hij scheert zijn baard

Truc!

Twijfel je of het om een wederkerend voornaamwoord gaat? 

Voorbeeld

Je vergist je toch nooit? 

Oplossing: vervang je door hij 

Hij vergist zich toch nooit? 

Je verandert in zich, je is dus het wederkerend voornaamwoord!

Wederkerig voornaamwoord

Elkaar =  

wederkerig voornaamwoord voor alle meervoudsvormen

Wij schrijven elkaar.

Jullie kennen elkaar.

Zij plagen elkaar.

Wederkerig = het komt van beide kanten

Sandra verslikt zich in die snoepjes van jou.

Benoem het wederkerend voornaamwoord.

1. zich
2. jou

Let op!!

Zich is altijd een wederkerend voornaamwoord

maar...

me, je en ons niet altijd!!

Kan ook een ander voornaamwoord zijn!

Truc

Kijk of je het woord kunt vervangen

door hij of hem = pers. voornaamwoord

door zijn=  bezittelijk voornaamwoord

door zich = wederkerend voornaamwoord

Wij bemoeien ons niet met zijn zaken.

Benoem het wederkerend voornaamwoord.

1. Wij
2. zijn
3. ons

Moet je je nog wassen vandaag?

Benoem het wederkerend voornaamwoord.

1. eerste 'je'
2. tweede 'je'

Welke van de onderstaande voorbeelden bevat een wederkerend voornaamwoord?

1. Die broer van jou
2. Ik schaam me
3. Ik lees ze niet
4. Hij heeft geleerd

Zij geven elkaar een cadeau.

'elkaar' is een ...

1. persoonlijk voornaamwoord
2. bezittelijk voornaamwoord
3. wederkerend voornaamwoord
4. wederkerig voornaamwoord

Wat is een aanwijzend voornaamwoord?

1. die, dit
2. jouw, mijn
3. ik, jij

Een bezittelijk voornaamwoord geeft aan dat iets van iemand is. Welke van deze woorden is een bezittelijk voornaamwoord?

1. mij
2. mijn

Wat zijn de wederkerende voornaamwoorden?

1. ik, jij, hij, zij, wij, jullie
2. de, het, een
3. me, je, zich, u, ons
4. hij, hem, ze, zij, haar

Wat is het wederkerend voornaamwoord?
Ik was me.

1. Ik
2. was
3. me
4. jouw

Haar is altijd een persoonlijk voornaamwoord.

1. Waar
2. Niet waar

Aan de slag

Antwoord A: maak opdracht 4 op blz. 213 

Antwoord B: maak opdracht 2 + 3 op blz. 213 

Antwoord C: maak opdracht 2 + 3 op blz. 213