de eerste mensen + ontstaan landbouw

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

De eerste mensen

Programma

Wat zijn bronnen?

1. Dingen uit het verleden
2. Dingen uit de geschiedenis
3. Dingen die ons informatie geven over het verleden
4. Dingen die mensen uit het verleden hebben achtergelaten

Is deze film een primaire of secundaire bron?

1. Primair
2. Secundair

jaartelling =

1. periode van 100 jaar
2. marien waarop mensen de jaren tellen
3. de geschiedenis
4. geboorte van Jezus

Hoeveel jaar geleden was het jaar 100 v. Christus?

1. 1822
2. 1922
3. 2022
4. 2122

In welke eeuw is het jaar 1345?

1. 13e eeuw
2. 14e eeuw
3. 12e eeuw
4. 23e eeuw

De 2e eeuw begint met het jaar

1. 100
2. 199
3. 101
4. 200

Na het jaar 322 v. Chr. begint het jaar 323 v. Chr.

1. Goed
2. Fout

Leerdoel

aan het eind van deze les:

• weet je wat scheppingsverhalen zijn en weet je waar deze over gaan
• weet je wat wetenschappers in de 19e eeuw over mensen hebben ontdekt
• Kun je uitleggen hoe verschillen tussen mensen ontstonden
• kun je uitleggen hoe mensen in de steentijd leefden

Scheppingsverhalen

Er bestaan veel scheppingsverhalen: verhalen over het ontstaan van de wereld en het leven daarop. 

Het verhaal van Adam en Eva is het scheppingsverhaal van joden, christenen en moslims.

 

God schiep in 6 dagen de hemel en de aarde en wat daartussen is: de zon, de maan en de sterren, de planten en de dieren. Aan het einde van de 6e dag schiep God een man en een vrouw: Adem en Eva. 

Adam en Eva leefden in een paradijs en genoten er van alle heerlijke dingen in de natuur. Ze mochten een ding niet van God: de vruchten eten van een bijzondere boom, de boom van kennis van goed en kwaad. 

De duivel, die verscheen als een slang, haalde Eva over om van de verboden vruchten te eten. Zij haf de appel door aan Adam. Vanaf dat moment begrepen zij het verschil tussen goede en slechte dingen. Ze schaamden zich voor hun naaktheid. Als straf stuurde God Adam en Eva weg uit het paradijs. 

Scheppingsverhalen (2)

Dit verhaal staat in drie heilige boeken:

de Tenach: heilig boek van joden

de Bijbel: heilig boek van christenen

de Koran: heilig boek van moslims

Charles Darwin

Engelse wetenschapper die zag dat één diersoort zich op verschillende plekken heeft aangepast aan verschillende omstandigheden in klimaat en landschap.

 Aanpassen = evolueren -->

EVOLUTIETHEORIE

Charles Darwin (1809-1882), bekend van 'on the Origin of Species'

De evolutietheorie van Darwin

De aapmens loopt voor het eerst rechtop, op twee voeten.

De Homo Sapien, de denkende mens die taal gebruikt.

De Homo Erectus, gaat gebruik maken van vuur en gereedschappen.

De Neanderthaler, de mens die 

Verschillen

Etnische verschillen

(kenmerken van een volk zoals huidskleur)

Culturele verschillen
(wat mensen denken en doen)

Er is tegenwoordig één mensenras, ieder mens bestaat uit hetzelfde DNA.

(Evolutietheorie werd gebruikt voor rassendiscriminatie)

Jagers en boeren

oorzaak-gevolg

• bij geschiedenis zijn we opzoek naar oorzaken en gevolgen
• Waardoor iets gebeurd noemen wij de oorzaak
• wat hierna gebeurd noemen wij het gevolg

''Ik heb niet geleerd voor de toets en heb nu een onvoldoende. ''

Niet leren voor de toets is een..........

1. oorzaak
2. gevolg

''Door de regen word ik nat''

Het regent is een......

1. oorzaak
2. gevolg

IJstijd

In Nederland woonde 25.000 jaar geleden niemand

De oorzaak hiervoor was dat het te koud was

Deze periode noemen we een ijstijd

Kaart

Kaart van Europa tijdens een ijstijd

Een oorzaak is iets waardoor iets gebeurt

De laatste ijstijd 

• Rond 11.500 v. Chr. eindigde de laatste ijstijd. 
• De oorzaak hiervan was de stijging van de temperatuur. Het gevolg daarvan was dat de ijstijd eindigde.  
• Nederland was voor een groot deel toendra: gras, mos en lage struiken. Wilde dieren: mammoeten, wolven, paarden en rendieren.
• Langzaamaan werd Nederland moerassig en ontstonden er bossen. 

Leefwijze

• leven als nomaden: zonder vaste woonplaats 
•  leven van de jacht op dieren en het verzamelen van voedsel --> belangrijkste middel van bestaan = manier om aan voedsel te komen

Jagen en verzamelen

• jagers maakten werktuigen van dingen uit de natuur om te kunnen overleven: belangrijkste was steen --> daarom ook wel steentijd genoemd

•  denk aan speren, bijlen, messen 

Hoe weten wij hoe de jagers en verzamelaars leefden?

1. Archeologie; bodemvondsten
2. Experimentele archeologie; Het leven naspelen > vuur maken
3. Bestuderen van gelijksoortige groepen; Bosjesmannen

Hoe betrouwbaar zijn deze vormen?

soorten samenlevingen 

samenleving= een grote groep mensen die samenleeft. 

Mensen die als nomaden leefden wordt een jager- verzamelaar  samenleving genoemd. Mensen hebben lange tijd zo geleefd, maar zijn in de loop van tijd anders gaan leven. Daarom kennen wij verschillende soorten samenlevingen. 

Historische indelingen

• tijdvakken
• perioden

• samenlevingen

1. Jager-verzamelaar samenleving                 4. industriële samenleving
2. landbouwsamenleving                                     5. informatiesamenleving 
   
3. landbouwstedelijke samenleving 

Leerdo

Jagers worden boer

• lange tijd leefden mensen als jager-verzamelaar: continuïteit --> 9000 V.C veranderde dit: nieuwe manier van voedselvoorziening door leven van de landbouw

Vruchtbare Halvemaan

• Gebied waar de eerste landbouw ontstaat (9000 v. Chr.)

• Mesopotamie (huidige syrie)

• Vruchtbare halve maan 

• Groei van wilde granen langs de rivieren. 

Landbouwrevolutie

• Jager-verzamelaars worden boer
  
• Belangrijke verandering

• De landbouwrevolutie duurde meer dan 1000 jaar: niet iedereen werd tegelijk boer

• Landbouw bestaat uit: akkerbouw en veeteelt (en tuinbouw)

= een snelle of belangrijke verandering.

Gevolgen van de landbouwrevolutie

• Mensen stoppen te leven als nomaden
• Er ontstaan steden: landbouwsamenleving (middel van bestaan) --> zelfvoorzienend
• ontwikkeling economie 
• Mensen krijgen meer bezittingen
• Er ontstaat meer ongelijkheid: de één heeft meer bezittingen dan een ander. 

programma

laatste uitleg 1.5	klassikaal	5 minuten
bingo	klassikaal	15 minuten
blooket	individueel	10 minuten
afsluiten	klassikaal	5 minuten

Dood en begraven

Graven worden steeds uitgebreider: grafheuvels en hunebedden

Doden kregen bezittingen mee: vermoedelijk geloven in hiernamaals leven na de dood

Deze vondsten geven inzicht in de cultuur van deze boeren.

Natuurgodsdienst

Mannetje van Willemstad (4500 v. Chr.)

Kunst of godenverering?

• Natuurverschijnselen werden toegeschreven aan goden.
• Verklaring voor vervelende of enge gebeurtenissen.
• Offeren om goden tevreden te stellen.

Kleine verschillen tussen jager-verzamelaars

In een samenleving van jagers en verzamelaars bestond weinig verschil in macht!

Alles werd gedeeld door iedereen. 

Grote verschillen tussen boeren

De verandering van het leven als jager-verzamelaars naar het leven als boeren was groot!

Je had rijke en arme boeren in een landbouwsamenleving.

Er kwam ongelijkheid in bezit, aanzien en macht.