Th 4 - BS 1 + 2

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Thema 4 - Transport

BS1 - transportsystemen

Begrippen BS1

Houtvaten  

Bastvaten

Anorganische sapstroom

wortelharen

central cilinder

endodermis 

worteldruk 

capillaire werking 

verdamping

 cohesie / adhesie 

huidmondjes 

open/gesloten circulatiesysteem 

bloedsomloop

enkelvoudige/dubbele bloedsomloop

linkerharthelft / rechterharthelft 

kleine/grote bloedsomloop

Leerdoelen BS1

Na deze les kun je:

• beschrijven hoe de opname, transport en afgifte van water met daarin opgeloste stoffen plaatsvindt in planten.
  
• verschillende ciruclatiesystemen herkennen en de functies van een bloedsomloop benoemen 
  

eencellige + paar "cellaagigen"

Transport van stoffen via o.a. diffusie

transport in planten

anorganisch sapstroom

organische sapstroom

transport in planten

anorganisch sapstroom

• via houtvaten
• van wortel richting bladeren
• met name water

organische sapstroom

• via bastvaten
• vanaf bladeren richting wortel

transport in planten

van wortel tot blad door

• worteldruk
• cohesie en adhesie
• verdamping

Transport in planten

opname van mineralen via actief transport, hierdoor hogere concentratie wat osmose veroorzaakt

Let op!

Planten: mineralen gescheiden van assimilatieproducten.

Dieren: voedingsstoffen en afvalstoffen door dezelfde buizen

transport in planten

capillaire werking mbv cohesie en adhesie

verdamping via de huidmondjes door opname CO₂ en afgifte O₂

transportsystemen in dieren

open of gesloten

enkelvoudig of dubbel

transportsystemen in dieren

geleedpotige

buisvormig hart

minder efficient

gewervelden

pompent hart (evt. meerdere)

efficiënter 

transportsystemen in dieren

enkelvoudige bloedsomloop

dubbele bloedsomloop

• 1 systeem
• zuurstof opname in dat zelfde system
  

• dubbel systeem
• zuurstof opname + CO2 afgifte in apart deel (klein + groot)
  
• scheiding in het hart

Thema 4 - Transport

BS2 - het hart

Leerdoelen BS2

Na deze les kun je:

• de delen van een hart benoemen met hun functies en kenmerken
• de werking van het hart beschrijven

Begrippen BS2

kransslagaders

kransaders

harttussenwand

boezem

kamer

rechterboezem / linkerboezem

rechterkamer / linkerkamer

aorta

hartkleppen

hartpauze

harttonen

hartruis

sinusknoop 

ecg elektrocardiogram

hartslagfrequentie

slagvolume

het hart

Basisstof 2 Het hart

Het hart is een spier en ligt in de borstholte, iets naar links achter het borstbeen en is ongeveer zo groot als een vuist.

Als we het hart bekijken, moet je goed bedenken: Rechts is rechts in mijn lichaam, links is links in mijn lichaam!!

kleppen

2 soorten kleppen:

hartkleppen

• scheiding boezems van de kamer

halvemaanvormige kleppen

• aan begin aorta en longslagader 

kleppen

2 soorten kleppen:

hartkleppen

• scheiding boezems van de kamer

halvemaanvormige kleppen

• aan begin aorta en longslagader 

werking van het hart

werking van het hart

De werking van het hart

BINAS 84D1

1. Samentrekken boezems      2. Samentrekken kamers                 3. Hartpauze

(Systole)                                        (Systole)                                                (Diastole)

pompwerking van het hart

	Trekken zich samen	Bloed stroomt uit	Bloed Stroomt in/ Wordt gepompt in	Hart kleppen	Halvemaan-vormige kleppen
1.Samentrekken boezems	Boezems	Boezems	Kamers	Open	Dicht
2.Samentrekken kamers	Kamers	Kamers	Longslagader en aorta	Dicht	Open
3. Hartpauze	X	Holle aders en longaders	Boezems en gedeeltelijk in de kamers	Open	Dicht

hartslag frequentie

volgende les... 

huiswerk

opdracht 1 t/m 14

+ opdracht bloedsomloop

lees bs 3

Belangrijke woorden

De bouw van het hart: Krans(slag)-aders, harttussenwand, onderste & bovenste holle ader, rechter en linkerboezem, rechter-/linkerkamer, long(slag)aders, aorta, hartkleppen, halvemaanvormige kleppen.

Termen: Systole, diastole, hartpauze, hartslagfrequentie (hartritme), slagvolume.

De bouw van het hart

We gaan elk nummer in de afbeelding hiernaast een naam geven.

- Het hart bestaat uit:

- Twee boezems  -> 1 + 2

- Twee kamers      -> 9 en 10

- Met daartussen de harttussenwand.

De bouw van het hart

Zuurstofarm bloed komt het hart binnen via de bovenste (komt van hoofd & armen) en onderste holle ader (romp en benen, 3 en 11).

Het zuurstofarme bloed komt binnen in de rechterboezem (1) en dan de rechterkamer (10).

De bouw van het hart

De rechterkamer (10) pompt het zuurstofarme bloed door de longslagaders (5) naar de longen. 

Vanuit de longen komt het zuurstofrijke bloed weer binnen via de longaders (6) in de linkerboezem (2) en dan naar de linkerkamer (9).

De bouw van het hart

Ten slotte gaat het zuurstofrijke bloed van de linkerkamer (9) door de aorta (4) naar alle organen in het lichaam en natuurlijk naar het hart zelf!

Buitenkant hart

1. Kransslagaders: voorzien het hart van zuurstof en voedingsstoffen

Kransaders: Afvoeren van bloed met koolstofdioxide en andere afvalstoffen.

1

2

Kleppen

Ten slotte zijn de boezems en kamers van elkaar gescheiden door hartkleppen (7 en 12). 

Daardoor kan bloed niet terugstromen van kamers naar boezems.

Ook zitten er halvemaanvormige kleppen (8 en 13) aan het begin van de longslagader en de aorta zodat bloed niet terugstroomt naar de kamers.

De hartspier van een volwassene trekt zich gemiddeld 70 keer per minuut samen. De kleppen die dichtslaan zorgen voor het geluid van onze hartslag, je ziet in het plaatje hierboven de drie fasen van de werking van het hart.

Hartslagfrequentie

BINAS 

84D2

De samentrekking van hartspierweefsel wordt veroorzaakt door impulsen. Deze impulsen ontstaan in de sinusknoop: samentrekking boezems, dan in wand van kamers: samentrekking. Als laatste de herstelfase en alles begint opnieuw.

De impulsgeleiding in het hart kan worden gemeten en weergegeven in een ECG (elektrocardiogram). De snelheid waarmee de sinusknoop impulsen afgeeft:  hartslagfrequentie/hartritme. 

Activiteit, emoties en zintuiglijke waarnemingen beïnvloeden de hersenstam. Adrenaline (het 'stresshormoon') zorgt bijvoorbeeld voor verhoging van het hartritme, ook als je iemand ziet waar je op verliefd bent (of bang voor bent of het zien van iemand die boos op je af komt rennen (en je wil gaan slaan).

Ten slotte is de hartslagfrequentie(hartritme) afhankelijk van de lichaamsgrootte.

Ook kan je slagvolume verschillen per persoon. Slagvolume = de hoeveelheid bloed die per  door de linkerkamer in de aorta wordt gepompt.