Basisstof 5

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 1

Welkom bij biologie!

Welkom bij biologie!

Planning

Welkom

herhalen

Leerdoelen

Thema 5 basisstof 5

Aan de slag! 

Afsluiting

Een tube tandpasta met dop erop is een ................ om de dop van de tube af te draaien.

1. Prikkel
2. Respons

De dop van de tube tandpasta afdraaien is een ........

1. Prikkel
2. Respons

Tandpasta op je tandenborstel smeren is een ........

1. Prikkel
2. Handeling
3. Gedragsketen

Tandenpoetsen is .......

1. Prikkel
2. Handeling
3. Gedragsketen

Als je net je tanden hebt gepoetst, is de motivatie om je tanden te poetsen .........

1. Hoog
2. Laag

Een doel van tandenpoetsen kan zijn ....

1. Mooi en sterk gebit
2. Tandenpoetsen

een bericht sturen met je telefoon

een kuiken kruipt uit een ei

fietsen

gelijkwaardigheid

iedereen moet zich aan de verkeersregels houden

Signaal

Aangeboren gedrag

Aangeleerd gedrag

Waarde

Norm

De hond heeft pijn.

1. Interpretatie
2. Observatie

De hond loopt mank

1. Interpretatie
2. Observatie

De kat is moe.

1. Interpretatie
2. Observatie

De kat ligt op de bank.

1. Interpretatie
2. Observatie

Wat is geen voorbeeld van een waarde?

1. Je wacht met instappen, totdat iedereen is uitgestapt
2. Respectvol
3. Eerlijkheid
4. Vrijheid

Wat is geen voorbeeld van een norm?

1. Opstaan voor een oudere in de bus
2. Je steelt niet
3. Respect
4. Als je teveel wisselgeld krijgt, zeg je dat eerlijk

Leerdoelen

Aan het einde van de les:

- Je kunt uitleggen wat gedrag is

- Je kunt uitleggen waardoor gedrag wordt bepaald

- Je kunt het verschil benoemen tussen observatie en interpretatie van gedrag 

Alles wat een mens of dier doet, zoals lachen en naar iets kijken, is gedrag. Ook geluiden maken, slapen, geurstoffen afgeven en zelfs gewoon stilstaan zijn voorbeelden van gedrag.

Respons

Je kunt ergens naar kijken. Prikkels komen dan je hersenen binnen. Als je het leuk vindt om naar te kijken, kun je bijvoorbeeld gaan lachen. 

Lachen is een reactie, een ander woord hiervoor is respons. Een respons is een reactie op een prikkel.

Gedrag

Er zijn twee soorten gedrag:

Aangeboren gedrag; al vanaf de geboorte aanwezig. Bijvoorbeeld melk drinken bij de moeder.

Aangeleerd gedrag; dit gedrag leer je vanaf de geboorte. Bijvoorbeeld lopen.

Soorten

Soorten kunnen met elkaar communiceren.

Het gedrag naar soortgenoten noemt men sociaal gedrag. 

Bijvoorbeeld zwaaien door mensen naar elkaar.

Andere dieren dan mensen kunnen ook gebruik maken van kleuren, geuren en geluiden om met elkaar te communiceren. 

Een prikkel of handeling bij sociaal gedrag noemen we een signaal. Dit signaal kan worden ontvangen door de andere soort.

Normen en waarden

Mensen denken na over hun gedrag.

Niet alle dieren doen dat.

Mensen vinden afwijkend gedrag niet fijn. Om dat te voorkomen zijn er normen en waarden. 

Normen: gedragsregels

Waarden: eerlijkheid, respect, vrijheid, rechtvaardigheid.

Observatie en interpretatie

Observeren: wat neem je waar?

Interpretatie, wat denk je dat je observatie betekend?

Iemand lacht -> iemand is blij.

Iemand eet -> iemand heeft honger.

Motivatie

Er zijn twee soorten prikkels:

Als je honger hebt wil je eten, daarvoor zorgt de inwendige prikkel.

Die prikkel staat in je lichaam.

Als je buiten langs de bakker loopt en het versgebakken brood ruikt, wil je een brood kopen. De geur is een uitwendige prikkel. 

De motivatie is de bereidheid tot het verrichten van bepaald gedrag. 

Aan de slag!

Th 5 Bs 5

- Wat: Maak de opdrachten  1 tm 9

- Hoe: Individueel of samen

- Hulp: Het tekstboek, BVJ

- Tijd: 15 minuten

- Uitkomst: Opdrachten af

- Klaar?: Maak de samenhang en ga wat voor jezelf doen

https://biologiepagina.nl/Brugklasnieuw/Bewegen/Oefenenskelet/oefenenskelet.htm 

Koraalduivels (een vissensoort) gebruiken hun vinnen om soortgenoten attent te maken op mogelijke prooien. Een koraalduivel die een prooi ziet, gaat naast een soortgenoot zwemmen, wiegt met zijn staartvin en maakt golvende bewegingen met zijn borstvinnen. Vervolgens zwemmen de dieren samen naar de prooi om het dier op te jagen en te doden.

Wat zijn signalen voor een koraalduivel?

1. Een prooi zien
2. Golvende beweging maken met de borstvinnen
3. Met de staartvin wiegen
4. Samen naar de prooi zwemmen

Wat zijn handelingen die volgen op de signalen van de koraalduivel?

1. Samen de prooi opjagen en doden
2. Golvende beweging maken met de borstvinnen
3. Met de staartvin wiegen
4. Samen naar de prooi zwemmen

Leg uit waarom het gedrag van de koraalduivels sociaal gedrag is.

Russisch meisje gedraagt zich als hond
MOSKOU – De Russische kinderbescherming heeft een 5-jarig meisje uit huis gehaald, omdat ze zich gedroeg als een hond. Het kind blafte en likte voedsel op met haar tong, meldde de politie woensdag.

Dit gedrag is..........

1. Aangeleerd
2. Aangeboren

Aapjes ruilen gestolen brillen en mobieltjes voor eten

Makaken van het eiland Bali in Indonesië zijn razendsnel in het afpakken van telefoons, brillen en camera’s van toeristen. Niet om ermee weg te rennen en ze zelf te houden. Nee, ze blijven op een paar meter afstand zitten om de spullen te ruilen voor voedsel. Ze hebben ook goed door wat waardevol is voor mensen. Ze stelen geen papier uit je hand of een oud petje. Dus ze willen er ook genoeg voor terug hebben. Geen pinda of een stukje banaan. Alleen voor een groot stuk lekker eten krijg je je bril terug.

Van een toerist is de bril gestolen door een makaak. De toerist wil de bril terug en geeft de makaak een klein nootje.
Is de motivatie bij de makaak om te ruilen dan hoog of laag?

1. Hoog
2. Laag

Een toerist van wie de bril is gestolen door een makaak zegt: ‘Wat een gemene aap.’ Geef de observatie bij dit gedrag van de makaak.

Het gedrag van de makaken past niet bij een norm die veel mensen hebben.
Welke norm is dat?

Zeeschildpadden

Zeeschildpadden leggen hun eieren in een kuil op het strand en dekken die daarna af met zand. Wanneer de jonge zeeschildpadden uit het ei komen, kruipen ze uit het zand omhoog en gaan naar het water. De tocht over het strand duurt ongeveer twee minuten. Ze duiken het water in en zwemmen door het ondiepe water naar de diepe oceaan om daar uit te groeien tot volwassen zeeschildpadden.

Welke handelingen verrichten jonge zeeschildpadden nadat ze uit het ei zijn gekomen?

Behoren de handelingen van de jonge zeeschildpadden tot een gedragsketen? Leg je antwoord uit.

De jonge zeeschildpadden komen meestal ’s nachts uit hun nest om naar de zee te lopen. De lucht boven de zee is dan lichter dan die boven het land. Wat is de prikkel die ervoor zorgt dat de jonge zeeschildpadden naar zee lopen?

Internationale natuurbeschermingsorganisaties beschouwen de zeeschildpad als kwetsbaar. Toch worden in veel landen zowel de eieren als het vlees gegeten door de mens.
Je mag de eieren en het vlees van de zeeschildpad niet eten volgens de .......... van natuurbeschermers.

1. Normen
2. Waarden

Tot volgende week!