4. Afweer

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 2

Afweer

Startopdracht:

• Ga rustig volgens de plattegrond.
• Zit start klaar met je boek, schrift en pen.
• Lees ziekteverwekkers op blz. 170

Planning:

• Uitleg afweer
• opdrachten maken
• Schooltv

Lesdoel vorige les:

• Aan het einde van de les weet ik wat de nieren doen.

Lesdoel:

• Aan het einde van de les weet ik wat ziekteverwekkers zijn.
• Aan het einde van de les weet ik wat afweer betekent

Ziekteverwekkers

Van sommige bacteriën en virussen kun je ziek worden. 

Deze bacteriën en virussen noem je ziekteverwekkers

De slijmvliezen in je

neus houden ziekteverwekkers tegen.

Bacteriën en virussen kunnen niet door de huid heen.

In je maag zit maagsap. Maagsap bevat zoutzuur. Het zoutzuur maakt bacteriën

dood.

Ziekteverwekkers

Soms lukt het ziekteverwekkers toch om in je lichaam te komen. Bijvoorbeeld

door een wond. Of doordat je een bacterie inademt.

Als een ziekteverwekker in

je lichaam komt, heb je een infectie.

Vraag 1. A.

1. Een ziekteverwekker komt je lichaam binnen via een wondje in je huid. 

2. Iemand niest en speeksel komt op jouw arm terecht.

3. Je ademt door je neus lucht met ziekteverwekkers in.

4. Op het brood dat je vanmorgen hebt gegeten, zaten verschillende ziekteverwekkers.

Je kunt ziek worden.

De ziekteverwekkers kunnen niet door je huid heen.

De ziekteverwekkers blijven plakken in het neusslijmvlies. 

Het zoutzuur in de maag doodt

de bacteriën. 

Vraag 1. A.

Vraag 1. B.

Vraag 1. B.

met de huid

met de slijmvliezen (neus)

met zoutzuur (maag)

Infectie

Soms lukt het ziekteverwekkers toch om in je lichaam te komen. Bijvoorbeeld door een wond. 

Of doordat je een bacterie inademt. 

Als een ziekteverwekker in je lichaam komt, heb je een infectie.

Wat gebeurt er in je lichaam als er een infectie ontstaat?

Witte bloedcellen maken ziekteverwekkers onschadelijk. Dat noem je afweer.

Je kunt witte bloedcellen zien als ‘soldaten’.

Wat gebeurt er in je lichaam als er een infectie ontstaat?

AFWEER

Andere witte bloedcellen maken ziekteverwekkers onschadelijk met antistof.

Wat gebeurt er in je lichaam als er een infectie ontstaat?

AFWEER

AFWEER

AFWEER

De ziekteverwekker in tekening is nog niet bedekt met antistof.

Vraag 2. A.

Vraag 2. A.

Bij een infectie is een ziekteverwekker je lichaam

binnengekomen.

Vraag 2. B.

Vraag 2. B.

afweer

Vraag 2. C.

Vraag 2. C.

witte bloedcellen

Vraag 2. D.

Vraag 2. D.

antistoffen

Vraag 3.

Vraag 3.

A. Q

B. P.

C.  In tekening 1. De ziekteverwekker is hier nog niet bedekt met

antistof.

Afweer les 2

Startopdracht:

• Ga rustig volgens de plattegrond.
• Zit start klaar met je boek, schrift en pen.
• Lees en maak tetanus (blz. 176)

Planning:

• Uitleg afweer
• opdrachten maken

Lesdoel vorige les:

• Aan het einde van de les weet ik wat de nieren doen.

• Als je een infectie hebt, kun je ziek worden.
• Dat komt doordat het een tijdje duurt voordat de witte bloedcellen antistof hebben gemaakt.
• Als de witte bloedcellen genoeg antistof hebben gemaakt, word je weer beter.

EERST ZIEK, DAN BETER

• De antistof verdwijnt uit je bloed. 
• Maar de witte bloedcellen ‘onthouden’ hoe ze de antistof moeten maken.
• Wanneer dezelfde ziekteverwekker in het lichaam komt, weten de witte bloedcellen hoe ze antistoffen moeten maken. 
• Hierdoor komt er snel veel antistof in je bloed. Je wordt dan niet ziek.

Je bent dan immuun voor deze ziekte.

IMMUUN

Vraag 4.

Vraag 4.

Nee, want er worden geen antistoffen gemaakt.

Vraag 5. A.

Vraag 5. A.

Na een infectie duurt het een tijdje voordat de witte

bloedcellen voldoende antistoffen hebben gemaakt om de

ziekteverwekker te bestrijden.

Vraag 5B. De witte bloedcellen in het lichaam van Teun hebben antistoffen tegen waterpokken gemaakt.

Zijn deze antistoffen ook werkzaam tegen mazelen?

Vraag 5B. De witte bloedcellen in het lichaam van Teun hebben antistoffen tegen waterpokken gemaakt.

Zijn deze antistoffen ook werkzaam tegen mazelen?

Nee, want een antistof past maar op één

ziekteverwekker.

Voor verschillende ziekteverwekkers zijn

verschillende antistoffen nodig.

• Je kunt alleen immuun zijn voor een ziekte die je eerder hebt gehad.
• De witte bloedcellen moeten de eerste keer leren hoe ze de juiste antistof moeten maken.

Natuurlijke immuniteit.

Veel kinderen krijgen in hun kleutertijd waterpokken. Ze worden dan ziek en maken antistof tegen de ziekteverwekker. 

Bij een volgende besmetting met waterpokken worden ze niet ziek.

Ze zijn immuun geworden voor waterpokken.

Immuniteit (immuun zijn) nadat je ziek bent geweest, noem je natuurlijke immuniteit.

• Tegen sommige ziekten krijg je als kind een inenting (een prik). Bijvoorbeeld tegen mazelen, difterie en kinkhoest. Bij zo’n inenting of vaccinatie wordt een klein beetje van een ziekteverwekker in je bloed gespoten.

INENTING - kunstmatige immuniteit

Die ziekteverwekker is eerst verzwakt of doodgemaakt.

Daardoor word je niet ziek.

Je witte bloedcellen gaan wel antistoffen maken. Daarna ben je immuun voor deze ziekteverwekker. 

Immuniteit na een inenting is kunstmatige immuniteit.

Vraag 6. A.

Als je ziek bent geworden door een bepaalde ziekteverwekker, maken je witte

bloedcellen antistoffen. Omdat je daarna niet meer ziek kunt worden van

dezelfde ziekteverwekker, spreek je van kunstmatige immuniteit /

natuurlijke immuniteit.

Vraag 6. A.

Als je ziek bent geworden door een bepaalde ziekteverwekker, maken je witte

bloedcellen antistoffen. Omdat je daarna niet meer ziek kunt worden van

dezelfde ziekteverwekker, spreek je van kunstmatige immuniteit /

natuurlijke immuniteit.

Vraag 6. B.

Als je een inenting met een verzwakte ziekteverwekker krijgt, maken je witte

bloedcellen antistoffen. Omdat je daarna niet meer ziek kunt worden van

dezelfde ziekteverwekker, speek je van kunstmatige immuniteit /

natuurlijke immuniteit.

Vraag 6. B.

Als je een inenting met een verzwakte ziekteverwekker krijgt, maken je witte

bloedcellen antistoffen. Omdat je daarna niet meer ziek kunt worden van

dezelfde ziekteverwekker, speek je van kunstmatige immuniteit /

natuurlijke immuniteit.

Vraag 7.

Vraag 7.

De stijgende lijn zal verplaatsen naar P, omdat de proefpersoon

immuun is geworden voor de ziekteverwekker.

Hierdoor zullen er sneller antistoffen worden gemaakt.

Om te onthouden

Je kunt beschrijven hoe je immuun wordt voor een ziekte.

• Je lichaam houdt ziekteverwekkers op drie manieren tegen:

– met de huid / met de slijmvliezen / met zoutzuur

• • Infectie: ziekteverwekkers dringen het lichaam binnen.
  
• • Afweer: witte bloedcellen maken ziekteverwekkers onschadelijk.
  

– Sommige witte bloedcellen sluiten ziekteverwekkers in. / Sommige witte bloedcellen maken antistof.

• Antistof plakt vast aan de ziekteverwekker.

– De ziekteverwekker wordt bedekt met antistof.

– Daardoor wordt de ziekteverwekker onschadelijk.

– Voor verschillende ziekteverwekkers zijn verschillende antistoffen nodig.

• Immuun: bij een nieuwe infectie wordt snel antistof gemaakt. Je wordt niet ziek.

Je kunt beschrijven hoe je immuun wordt door een inenting.

• Natuurlijke immuniteit ontstaat doordat je de ziekte doormaakt, bijv. waterpokken.

• Kunstmatige immuniteit ontstaat door inenting (vaccinatie).

– Bij een inenting komt een dode of verzwakte ziekteverwekker in je bloed.