Literatuurgeschiedenis V4

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Literatuurgeschiedenis

Programma

- Middeleeuwse zin

- Wat gaan we doen met literatuurgeschiedenis?

- Overzicht middeleeuwen

- Spot en satire in de middeleeuwen

Literatuurgeschiedenis

• Achtergrondinformatie over de middeleeuwen tot aan de renaissance
• Uitgangspunt is spot en satire in de middeleeuwen
• Eindopdracht: De wereld draait door over een zelfgekozen werk uit de middeleeuwen
  

Lesdoelen

• Aan het eind van de les heb je een beknopt overzicht van de Nederlandse literatuurgeschiedenis van de middeleeuwen tot aan de renaissance

Overzicht

 Romeinse tijd 

0 - 500 

Middeleeuwen

500 - 1550

Renaissance 

1550 - 1660

Waar denk je aan bij de middeleeuwen?

Het verleden als basis voor het heden

• Waar denken jullie aan bij 'de middeleeuwen?'
• 'In dat land heersen middeleeuwse praktijken' 
• De middeleeuwen in een woord: GELOOF 
• De macht van de kerk 
• De pest, maar ook de boekdrukkunst

Indeling in gewesten

Nederland als zelfstandige natie bestond nog niet. 

Soorten middeleeuwse teksten

- Ridderromans

- Hoofse romans

- Dierenverhalen

- Geestelijke verhalen

- Liederen

- Encyclopedieen 

- Reisverhalen

- Toneelstukken

Een voorbeeld van hoofsheid

Als Elegast in het beroemde verhaal Karel ende Elegast zijn onbeschofte tegenstander uit het zadel heeft gestoten, laat hij hem - zoals een hoofs ridder betaamt - eerst weer in het zadel klimmen alvorens op leven en dood verder te vechten. 

Maar of het in de werkelijkheid altijd zo hoofs toeging?

De middeleeuwen: literatuur/maatschappij

• Een geordende maatschappij waarin iedereen zijn plaats kende.

1. De geestelijkheid
2. De adel / ridders (leefde aan het hof: een kasteel)
3. De boeren 

• 'Op aarde zijn er sommigen die bidden, sommigen die strijden en sommigen die werken (...)' 

De middeleeuwen: literatuur

Orale literatuur

• Meeste mensen konden niet lezen of schrijven
  
• Voor 1100: alleen teksten in het Latijn
  
• Volkstaal: niet op schrift
  
• Beroepsvertellers en minstreels
  

De middeleeuwen: literatuur

Geschreven literatuur 

• Latijn
  
• In kloosters door monniken
  
• Pen en inkt op perkament
  
• Prachtige illustraties! 
  

Middeleeuwen: de taal

• Latijn: de taal van de wetenschap en de kerk. Eeuwenlang had het Latijn als schrijftaal het monopolie. 
  
• Oudnederlands: verzameling dialecten tot circa 1100
• Middelnederlands: verzameling dialecten van 1100 tot circa 1500 
• Boekdrukkunst kwam aan het einde van de middeleeuwen op

Middeleeuwen: de taal

• West-Germaanse taalfamilie 
• Nederlands - Duits
• Diets = volkstaal 
• Variant nog steeds door Amish in VS gesproken

Satire en spot

sa·ti·re (de; v(m); meervoud: satiren, satires)

1. hekelende voorstelling, spottend geschrift enz.

(Bron: Van Dale)

Een satire of hekeldicht is een kunstvorm waarbij vaak op humoristische wijze maatschappijkritiek of kritiek op personen wordt gegeven. De kritiek kan geleverd worden via parodie, ironie, sarcasme, pastiche en karikatuur. De doelwitten kunnen personen, politici, tradities, religie, kunstenaars, entertainers, media, normen, waarden, trends zijn. (Bron: wikipedia)

Opdracht (20 minuten): Spot?

Je wordt in een groep gedeeld. Elke groep leest alle teksten uit het document op de classroom.

Elke groep maakt de opdracht die bij hun groepsnummer hoort. Je groep wordt dus expert over een bepaalde tekst.

Lees de teksten en bedenk in je groep de antwoorden.

Literatuurgeschiedenis

- Opdracht van de vorige keer: is het satire of niet?

-

- Overzicht middeleeuwen

- Spot en satire in de middeleeuwen

Programma

- Opdracht vorige week: satirisch of niet?

- Middeleeuws werk lezen met begrippenapparaat

- Teksten literatuurgeschiedenis.nl lezen

Satirisch of niet? (10 minuten)

Zoek het andere groepje op dat dezelfde tekst heeft behandeld. 

Schrijf een eenduidig antwoord op bij de vragen. Zijn jullie het eens?

Daarna per groep: vat het fragment samen en geef antwoord op de vraag.

Teksten Middeleeuwen

- Der Nature Bloeme - Jacob van Maerlant (ca 1270): De aap en De eenhoorn

- Narratio de terra suaviter viventium - auteur onbekend (ca. 1500): Cocagne (vertaling: Verhaal over het land van de zoet levenden)

- De Reis van Sente Brandane - auteur onbekend (12de eeuw): De reis van Sint Brandaan

- Het boek van Sidrac - auteur onbekend (begin 14de eeuw): De koning vraagt: hoe komt het dat vrouwen zo emotioneel reageren op vreugde en verdriet in de wereld?

Vraag: is het verhaal satirisch bedoeld of niet?

Van den vos Reynaerde

- Uil: Nachtdier, vaak geassocieerd met de duivel, staat voor het kwade. 

- Vos: 

- Leeuw:

- Das:

- Beer:

- Kater:

- Wolf: 

Waar staan de dieren symbool voor?

Begrippenapparaat

Op classroom in vier onderwerpen verdeeld.

Tijd, handeling, figuren, vertelsituatie.

Wat moet je ermee? Leer de begrippen uit je hoofd en je moet het kunnen toepassen --> toets verhaalanalyse

Opdracht (20 minuten)

Lees het fragment van jouw groep op de classroom. 

- Welke rollen hebben de dieren in het verhaal? Symbolisch?

- Gebruik minimaal twee van de vier onderwerpen van het begrippenapparaat en pas de begrippen op het fragment toe

- De antwoorden bespreken we volgende les

Literatuurgeschiedenis

- Opdracht van de vorige keer: is het satire of niet?

-

- Overzicht middeleeuwen

- Spot en satire in de middeleeuwen

Programma

- Opdracht dinsdag: dieren als symbool? Begrippenapparaat?

- Teksten literatuurgeschiedenis.nl lezen

- Voorbereiden groepsopdracht

Van den vos Reynaerde

- Symboliek van de dieren?

- Begrippenapparaat?

* Tijd

* Handeling

* Figuren

* Vertelsituatie

Opdracht (20 minuten)

Literatuurgeschiedenis.nl heeft onderwerpen uit de middeleeuwen met alle belangrijke teksten. 

https://literatuurgeschiedenis.nl/middeleeuwen/literatuurgeschiedenis/index.html

Elke groep vat drie onderwerpen samen voor de klas.

Opdracht (20 minuten)

Elke groep vat drie onderwerpen samen voor de klas en levert de samenvattingen in op classroom.

- Titel van de tekst die je samenvat

- Tekstsoort (dierenroman) of onderwerp (vertalen)

- Samenvatting en/of belangrijkste feiten

- Belangrijkste literaire werken en/of personen

(- Plaatje ter illustratie)

Eindopdracht

Groep 1 presenteert eerst

Groep 2 doet eerst de literatuuropdracht

En dan andersom. Schema voor presenteren op classroom!

Wat ga je doen?
- Middeleeuws werk lezen en analyseren

- Middeleeuwse tijd bespreken waarin het werk is verschenen

Eindopdracht

Opdracht (15 minuten)

Kies met je groep welk middeleeuws werk jullie gaan bespreken

Leen het bij de mediatheek, vraag of ik het heb, lees het op internet, leen het bij de centrale bibliotheek...

Wat hebben jullie volgende week dinsdag nodig?

Hoe verdelen jullie het werk?
Waar gaan jullie mee beginnen?