Hoofdstuk 1a - pv en zinsdelen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

De persoonsvorm en zinsdelen

Wat weet je na deze les?

• Wat een persoonsvorm is.
• Hoe je een persoonsvorm vindt.
• Wat een zinsdeel is.
• Hoe je een zinsdeel herkent.

Persoonsvorm

In elke zin staan werkwoorden. 

Eén daarvan is de persoonsvorm.

De persoonsvorm geeft het getal en de tijd aan. 

Persoonsvorm

Persoonsvorm (pv) - het enige werkwoord dat van getal en tijd kan veranderen. Als er maar één werkwoord in de zin zit, is dat altijd de persoonsvorm.

Heb jij je huiswerk af?

Hebben jullie je huiswerk gemaakt?

Ik fietste vanochtend naar school.

Wij fietsten gistermiddag naar huis.

Tijdproef & getalproef 

1. Verander onderstaande zinnen van tijd en onderstreep de persoonsvorm.

a Op Instagram volg ik mijn vrienden.

b De meeste leerlingen zijn op tijd op school.

2. Verander onderstaande zinnen van getal en onderstreep de persoonsvorm.

c De postbodes komen een pakketje bezorgen.

d De docent op school is erg aardig.

Wat is de persoonsvorm altijd?

1. Een zelfstandig naamwoord
2. Een werkwoord
3. Een lidwoord
4. Een onderwerp

Wat is de persoonsvorm in deze zin?

'Hoe vind je ook alweer de persoonsvorm?'

1. Hoe
2. vind
3. je
4. ook

Hoe vind je de persoonsvorm?

1. een werkwoord zoeken
2. het getal veranderen (meervoud - enkelvoud)
3. de zin van tijd veranderen (verleden tijd - tegenwoordige tijd),
4. vraagzin maken; eerste werkwoord in die zin is de pv

Getal-proef: zin veranderen van enkelvoud naar meervoud of van meevoud naar enkelvoud. 

V

Tijd-proef: zin van tijd veranderen. Tegenwoordige tijd wordt verleden tijd en andersom.

Vraagzin maken: eerste werkwoord in die zin is de pv

Het werkwoord dat verandert is de persoonsvorm.

Zinsdelen
Hoeveel zinsdelen heeft de zin?
'Wanneer starten de scholen weer?'

1. 4 zinsdelen
2. 5 zinsdelen
3. 3 zinsdelen
4. 6 zinsdelen

Alle kinderen vinden de persoonsvorm in deze zin.
De persoonsvorm is:

1. kinderen
2. vinden
3. persoonsvorm
4. deze

Hoe vind je de persoonsvorm?

1. Door de zin in een andere tijd te zetten
2. Door de zin om te draaien
3. Door ' t exkofschip te gebruiken
4. Met de getalproef

Wat is een persoonsvorm altijd?

1. Lidwoord
2. zelfstandig naamwoord
3. bijvoeglijk naamwoord
4. werkwoord

Gisteren heb ik een gewandeld.

Wat is de persoonsvorm?

1. gisteren
2. heb
3. ik
4. gewandeld

Wat is een zinsdeel?

1. werkwoorden, zelfstandige naamwoorden enz.
2. streepjes
3. Een stuk van een zin dat bij elkaar hoort
4. een vraagzin

Hoe weet je of iets een zinsdeel is?

1. Het heeft als geheel dezelfde functie.
2. Het blijft in elke volgorde bij elkaar (als de betekenis niet verandert).
3. Het kan voor de PV
4. Alle drie zijn waar.

9. Welk zinsdeel is het onderstreepte zinsdeel?

Banksy/ is / altijd / een bijzondere kunstenaar / geweest.

1. onderwerp (o)
2. persoonsvorm/werk-woordelijk deel (pv/wd)
3. lijdend voorwerp (lv)
4. naamwoordelijk deel (nd)

Welk zinsdeel is altijd een werkwoord?

1. Onderwerp
2. Persoonsvorm
3. lijdend voorwerp

Zinsdeelproef

1. Onderstreep de persoonsvorm.
2. Zet voor en achter de persoonsvorm een streep.
3. Verander de volgorde van een zin en kijk welke woorden je samen voor de persoonsvorm kunt zetten.
4. Voor de pv staat altijd maar één zinsdeel.
5. De pv is zelf ook een zinsdeel.
6. Zet de zinsdeel strepen op de juiste plaats.

Voorbeeld zinsdelen maken

Vorig jaar heb ik voor mijn vrienden een damtoernooi georganiseerd.

Stap 1: wat is de persoonsvorm?

Stap 2: alles voor de persoonsvorm is één zinsdeel

Stap 3: welke woorden blijven in dezelfde volgorde naast elkaar staan als je de zin verandert? Die woorden samen zijn een zinsdeel.

Stap 4: zet strepen tussen de zinsdelen (woorden die bij elkaar horen).

Voorbeeld zinsdelen maken

Vorig jaar / heb / ik / voor mijn vrienden / een damtoernooi / georganiseerd.

Voor mijn vrienden / heb / ik / vorig jaar / een damtoernooi / georganiseerd.

Ik / heb / vorig jaar / een damtoernooi / voor mijn vrienden / georganiseerd. 

Stap 1: pv = heb

Stap 2: zinsdeel voor de pv = vorig jaar

Stap 3: woorden samen een zinsdeel vormen 

Stap 4: zet strepen tussen de zinsdelen (woorden die bij elkaar horen).

Zelf zinsdelen maken

Mijn oma is volgende week jarig.

Afgelopen weekend heeft mijn voetbalteam de wedstrijd gewonnen.

Gisteren heb ik geleerd voor mijn toets Nederlands.

Stap 1: wat is de persoonsvorm?

Stap 2: alles voor de persoonsvorm is één zinsdeel.

Stap 3: welke woorden blijven in dezelfde volgorde naast elkaar staan als je de zin verandert? Die woorden samen zijn een zinsdeel.

Stap 4: zet strepen tussen de zinsdelen (woorden die bij elkaar horen).

Zelf zinsdelen maken

Mijn oma / is / volgende week / jarig.

Afgelopen weekend / heeft / mijn voetbalteam / de wedstrijd / gewonnen.

Gisteren / heb / ik / geleerd / voor mijn toets Nederlands.