H5 - T6: BS1 bescherming

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5,6

BS1: Bescherming

BS2-a: Aspecifieke afweer

H5

Thema 13

Afweer

vandaag 

start thema 6 Afweer, wat weet je al?

• leerdoelen
• Lezen: 
• uitleg bs 1 bescherming 
• afsluiten 

Nabespreken SE 

Wat weten jullie nog (en hoeft dus niet uitgelegd te worden)?  

Welke groepen van ziekteverwekkers ken jij al?

Dit is een..... ?

1. virus
2. bacterie
3. schimmel
4. parasiet

Dit is een..... ?

1. virus
2. bacterie
3. schimmel
4. parasiet

Dit is een..... ?

1. virus
2. bacterie
3. schimmel
4. parasiet

Welk van de volgende ziekteverwekkers is het kleinst?

1. virus
2. bacterie
3. schimmel
4. parasiet

Algemene afweer

Specifieke afweer

Huid

Koorts

WB type 1 (vreetcellen)

Antistoffen

slijmvlies

WB type 2

Geheugencellen

maagzuur

Sleep de voorbeelden naar de juiste categorie.

chemische afweer

mechanische afweer

Maagzuur doodt ziekteverwekkers door de lage pH

In traanvocht zitten bacteriedodende stoffen

De cellen van een slijmvlies zitten heel dicht tegen elkaar aan

op de huid zijn veel goede bacteriën die ziektekiemen wegconcurreren

op slijm blijven microorganismen plakken die worden weggevoerd

planten trekken predatoren aan met lokstofjes

Vandaag 

Leerdoelen 

Lezen: basisstof 1 Bescherming blz 108 t/m 111

Uitleg bs 1   

Maken: opdrachten 1 t/m 4 

Leerdoelen

• 13.1.1 Je kunt de werking en functie van de eerste verdedigingslinie van het afweersysteem bij de mens beschrijven.
  
• 13.1.2 Je kunt de kenmerken van verschillende typen ziekteverwekkers beschrijven.  bacteriën, virussen, schimmels en parasieten

Lezen 

bladzijde 128 t/m 130

tot de eerste opdrachten 

INTERNE MILIEU

Dat bereik je pas NADAT je minstens 1 celmembraan hebt gepasseerd.

Het intern milieu wordt OVERAL in je lichaam gescheiden van het extern milieu dmv een BARRIERE.

Lichaamsvreemd

Lichaam maakt onderscheid

• Lichaamseigen en lichaamsvreemd

Enkele lichaamsvreemde stoffen zijn ziekteverwekkend

Voorbeelden lichaamsvreemde stoffen:

• Bacteriën
• Virussen
• Parasieten
• Afbraakproducten of afvalstoffen micro-organismen
• Stuifmeel (planten)
• Chemische stoffen
• plastic

Lichaamsvreemde stoffen worden herkend aan antigenen

Antigenen zijn lichaamsvreemde stoffen

Herkenning lichaamsvreemd of lichaamseigen a.d.h.v. antigenen

Lichaamseigen

Elke eigen lichaamscel heeft ook eiwitten aan de buitenkant: lichaamseigen antigenen

Lichaamscellen

Lichaamseigen antigenen worden m.b.v. een MHC-I-molecuul (een soort vlaggenstok aan het celmembraan) gepresenteerd. 

Waarom is het belangrijk dat je lichaam onderscheidt kan maken tussen lichaamsvreemd en lichaamseigen?

• Cholera
• Tuberculose
• Hersenvliesontsteking
• (Buik)tyfus
• Oorontstekingen
• Blaasontstekingen
• Voedselvergiftigingen

• Rode hond
• Mazelen
• Polio(myelitis)
• HIV
• Hepatitis
• COVID-19
• Griep (influenza)
• Verkoudheid
• Buikgriep

• Zwemmerseczeem
  
• Kalknagel
• Ringworm
• Candiasis

• Malaria
• Toxoplasmose
• Worminfecties
• Bilharzia
• Schistosomiasis

Van groot naar klein

1. Eukaryote cel(parasiet; schimmel)
2. Prokaryote cel (bacteriën)
3. Virussen

Kenmerken virus

Bouw

- Nucleïnezuur (enkel/dubbelstrengs DNA/RNA)

- capside (eiwitmantel om nucleinezuur)

- envelop (lipiden en spikes)

- spikes (oppervlakte-eiwitten)

Levenscyclus

- kan NIET zelfstandig voortplanten

- heeft gastheercel nodig

- genen op nucleinezuren worden getranslateerd en getranscribeerd

- in elkaar zetten van nieuwe virusdeeltjes

Sleep de gebeurtenis naar de juiste plek in de afbeelding

1

2

3

4

5

Het virus dringt de gastheercel binnen

Nucleinezuur wordt vermenigvuldigd

Ribosomen bouwen nieuwe capsiden

Nieuwe virusdeeltjes worden in elkaar gezet

Nieuwe virusdeeltjes komen vrij

Leg uit, met behulp een voorbeeld uit de afbeelding, dat virussen afhankelijk zijn van gastheercellen van de gastheercel voor hun voortplanting.

Een gastheercel die besmet raakt met een virus zal uiteindelijk?

1. het virus vermenigvuldigen totdat het virus de cel weer verlaat
2. het virus vermenigvuldigen net zolang totdat de cel openbarst
3. het virus aanvallen en vernietigen

 maken 

opdrachten 1 t/m 6 

Welk van de volgende onderdelen worden NIET als onderdeel gezien van het intern milieu?

1. cellen en weefselvloeistof
2. bloed
3. lymfe
4. holten van verterings-, ademhalings-, voortplantings- en uitscheidingsorganen

FORT HET LICHAAM

Ziekteverwekkers vallen continu het lichaam aan.

Ons afweersysteem verdedigt ons tegen hen door middel van 3 defensielinies

Linie 1: barrières

Doel: ziekteverwekkers buiten houden

vergelijkbaar met slotgrachten, muren, anti-tank barrières, etc.

De barrières van het lichaam

Op welke wijze worden ziekteverwekkers buiten gehouden?

Sleep de barrière naar de bijbehorende afbeelding

speeksel

maagzuur

slijm

slijmvliezen

huid

traanvocht

Leg uit hoe maagzuur bijdraagt aan de barrièrefunctie van je lichaam?

Maak gebruik van BINAS
Leg uit hoe traanvocht bijdraagt aan de barrièrefunctie van het lichaam.

De barrières houden meer dan 99,99% van de ziekteverwekkers buiten.

Soms is dat niet genoeg!

Er is zijn meer defensielinies nodig

Linie 2: aangeboren afweer

Doel: lichaamsvreemde stoffen in intern milieu aselectief aanvallen en opruimen

vergelijkbaar met afweergeschut, bunkers, infanteristen, mijnenvelden

Welke onderdelen/organen behoren, naast de barrières tot het (interne) afweersysteem?

1. rode bloedcellen
2. witte bloedcellen
3. witte bloedcellen, lymfe en lymfeknopen
4. witte bloedcellen, lymfe en lymfeknopen, thymus, milt en beenmerg

Maken 

opdrachten 7 t/m 16

Bescherming bij planten

Mechanische afweer -->  stekels

Chemische afweer --> giftige of 

vies smakende stoffen

celwand biedt bescherming 

Mechanische afweer bij planten. 

Welke herken je?

chemische afweer planten 

Witte bloedcellen - Leukocyten

soldaten van het lichaam

geproduceerd in het (rode) beenmerg

B-lymfocyten

T-lymfocyten

3e defensieline

zeer gespecialiseerd en specifiek

granulocyten

macrofagen

2e defensieline

aspecifiek en algemeen

Lesdoelen gehaald? 

• 13.1.1 Je kunt de werking en functie van de eerste verdedigingslinie van het afweersysteem bij de mens beschrijven.
  
• 13.1.2 Je kunt de kenmerken van verschillende typen ziekteverwekkers beschrijven. bacteriën, virussen, schimmels en parasieten

Waar ligt de thymus?

1. in de borstholte
2. in de buikholte
3. in de linker bovenarm
4. in de rechter lies

Een besmetting is hetzelfde als een infectie.

1. juist
2. onjuist

HELP, een infectie!

Infectie = besmetting met een ziekteverwekker die zich vervolgens gaat vermenigvuldigen.

Hoe wordt het proces genoemd waarbij granulocyten en macrofagen ziekteverwekkers in het weefsel naar binnen halen?

1. diffusie
2. osmose
3. fagocytose
4. exocytose

Een infectie is hetzelfde als een ontsteking

1. juist
2. onjuist

Sleep de ontstekingskenmerken naar de juiste oorzaak ervan.

Door vrijkomende signaalstoffen (cytokinen) stroomt er meer bloed naar de plaast van infectie

Door de toenemende druk van het weefselvloeistof worden zenuweinden gestimuleerd

Door vrijkomende signaalstoffen (cytokinen) verwijden de bloedvaten in het weefsel

Door de toegenomen bloedstroom, stroomt er meer weefselvloeistof tussen de cellen

Roodheid

Zwelling

Pijn

Warmte

Afweer bij planten komt ook voor. Zij hebben geen afweersysteem maar ze gebruiken andere methoden.
In de afbeelding zie je een voorbeeld hoe planten parasieten (vraat) tegengaan.
In de afbeelding is sprake van een voorbeeld van .....

1. chemische afweer
2. mechanische afweer

De tweede linie bestaat uit fagocyten: granulocyten en macrofagen. Je beschikt vanaf funtionele fagocyten vanaf (voor) je geboorte. Daarom wordt de tweede linie ook wel de AANGEBOREN afweer genoemd.
Een andere naam die aan deze linie wordt gegeven is de ASPECIFIEKE afweer.
Welke eigenschap van fagocyten maakt ze ASPECIFIEK?

1. zowel granulocyten als fagocyten kunnen fagocyteren
2. fagocyten maken geen onderscheid in ziektekiemen. Ze fagocyteren alles wat ze tegen komen.
3. Iedereen heeft fagocyten

En heb jij de leerdoelen gehaald?

😒🙁😐🙂😃

Huiswerk

afmaken basisstof 1 

Lymfoïde organen - organen van het afweersysteem

Sleep de functies naar het juiste orgaan.

Rijping van T-lymfocyten

Aanmaak van witte bloedcellen

Screenen van lymfe op ziekteverwekkers

Screenen van bloed op ziekteverwekkers, rijping fagocyten