H3.6 Opvoeding of aanleg

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Planning van de les

- Starten met een erfelijkheidsopdracht.

- Uitleg basisstof 6

- Maken opdrachten basisstof 6

Opdracht

Bij fruitvliegen liggen de eigenschappen oogkleur en vleugelvorm op dezelfde chromosomen en erven gekoppeld over.  Het gen voor rode ogen (R) is gekoppeld aan het gen voor lange vleugels (L). Het gen voor witte ogen (r) is gekoppeld aan het gen voor korte vleugels (l).

Een fruitvlieg met genotype RrLL wordt gekruist met een fruitvlieg met genotype rrll. Wat is de kans op nakomelingen met rode ogen en korte vleugels?

Parents:                                RrLL x rrll

Geslachtscellen:                  ?   x     ?

F1:                                       

Wat is de kans op nakomelingen met rode ogen en korte vleugels?

Parents:                        RrLL          x             rrll

Geslachtscellen:      RL of rL    x             rl

F1:                                                                    Rode ogen = R; witte ogen = r

                                                                          Lange vleugels = L; kort = l

Kans op rode ogen en korte vleugels is 0%

	rl
RL	RrLl
rL	rrLl

Opvoeding of aanleg?

Leerdoelen

3.6.1 Je kunt uitleggen wat het belang van tweelingenonderzoek is voor de genetica.

3.6.2 Je kunt verklaren waarom overerving soms anders verloopt dan je verwacht.

Nature-nurture

Fenotype = milieu + genotype

Welke speelt een grotere rol?

Herhaling in generaties van: alcoholisme, huiselijk geweld en misbruik.

Maar ook: creativiteit, verlegenheid, rekenvaardigheid.

Gedrag van mensen wordt bepaald door hun genen.

Filosofen/Wetenschappers bij nature-nurture

Criminelen zien er anders uit dan niet-criminelen.

Het meeste gedrag van mensen en dieren is aangeleerd.

Criminaliteit is niet aangeboren, maar mensen kiezen er zelf voor om crimineel gedrag te vertonen.

John Locke & John Stuart Mill

Lombroso

Behavioristen Pavlov en Skinner

Merton

Tweeling-onderzoek

Als je gedrag van vader en zoon vergelijkt: overeenkomsten erfelijkheid of leergedrag?

Het meest geschikt zijn ééneiige tweelingen die gescheiden zijn opgegroeid. Identiek genotype, verschil is milieu.

< Erik en Peter, ééneiige tweeling uit Nederland, gescheiden opgegroeid.

Epigenetica

Onderzoek naar beinvloeden genactiviteit.

Aangezette of uitgezette genen (methylering) blijken geërfd te kunnen worden.

genregulatie bij volwassen eukaryoten

DNA methylering

• deel van de wetenschap: epigenetica
• epigenetische factoren 
• vb.: drugs, roken, alcohol, stress, voeding -> hongerwinter WOII invloed op generatie erna
• zowel voordeel als nadeel! 

Wat is een voordeel? 

Wat is een nadeel? 

Epigenetica

Epigenetica gaat over:

1. Het effect van de DNA-code op het fenotype.
2. Het effect van de omgeving op uiting van genen.
3. Mutaties van de DNA-code door omgeving.
4. Het doorgeven van mutaties in DNA.

Een ééneiige tweeling groeit gescheiden van elkaar op. Wat zou je goed kunnen onderzoeken met behulp van deze tweeling?

1. De invloed van genen op het fenotype
2. De invloed van omgevingsfactoren op het fenotype
3. De invloed van omgevingsfactoren op het genotype
4. De invloed van het fenotype op de genen.

Aangeboren gedrag

Aangeleerd gedrag

Aan de slag...

3.6  Opvoeding of aanleg

Maak opdracht 66 t/m 72